DOĞAYI HOR GÖREN GELECEĞİ ZOR GÖRÜR.

Tatarcık (Phlebotomus) veya yakarca, çift kanatlılar (Diptera) takımının Psychodidae familyasından zararlı böcek cinsi.


Dişi (kan emer)

Geceleri aktif olan, gün boyu karanlık ve nemli mikrohabitatlarda saklanan sineklerdir. Culicidae sivrisineklerinden daha fazla can acıtacak biçimde sokup kan emer ve Leishmania cinsinden hastalık yapıcı tek hücrelilerin taşıyıcılığını yaparlar. Tatarcığın ısırmasının ardından kaşıntıyla görülen Şark çıbanı zamanla büyük bir yaraya dönüşür. Türkiye'de insan sağlığı için en tehlikeli böceklerdendir.

Erginleri 2–5 mm boyunda, oldukça uzun bacaklara sahip, istirahat halindeyken kanatlarını karın üzerinde “V” harfi şeklinde tutmaları, kanatları dahil bütün vücudunun kıllı olmaları ve kan emmek için yöneldikleri konakçısına konmadan önce çevresinde kısa sıçramalarla uçmaları gibi tipik davranış özellikleri sayesinde kolayca tanınırlar. Phlebotomus'larda kan emici diğer dişi sineklerde çok fonksiyonel olan ağız parçalarından mandibüller, nispeten daha kısa olup, erkeklerde ise kan emmedikleri için bulunmamaktadır. Phlebotomus'ların bulunduğu alanlar genellikle Dünyanın sıcak bölgeleri olmakla birlikte bazen Orta Asya'da 50° kuzeye kadar da uzanabilmektedir.


Erkek (kan emmez)

Beslenmeleri geceleyin alacakaranlıkta olur. Erkek ve dişi tatarcıklar enerji kaynağı olarak bitkilerdeki şekerlerle beslenirler. Sadece dişiler yumurtalarını geliştirebilmek için insan ve hayvanlardan kan emer.

Kan emdikten 3-8 gün sonra gündüzleri dinlendikleri nemli, gölgeli ve bitki artıklarınca zengin mikrohabitatlara bir defada 100 kadar yumurta bırakırlar.

Yumurtadan çıkan larvalar yaprak küfü, böcek parçaları ve hayvan dışkısı ile beslenirler. Dört larva ve bir pupa safhası geçirerek 45-50 gün içinde ergin hale gelirler.

Çok çeşitli konakçı üzerinde beslenirler. İnsanları sokan ve Leishmania türlerini bulaştıran tatarcık türleri antropofilik olmaktan daha çok fırsatçı olarak kabul edilirler. Hareketleri yaklaşık 100 metre yarıçapında bir alanla sınırlıdır. Dişilerin çoğu eksofaj (dışarıda beslenen) ve açık alanlarda yaşayan ekzofilik özellikte türler olmaları sebebiyle evlere insektisit (böcek öldürücü) sıkmakla her zaman etkili bir şekilde kontrol edilemezler. Sadece evlerde ve hayvan barınaklarında dinlenen endofilik türler bu yolla ortadan kaldırılabilir.

Baş : Baş vücuda oranla küçük, öne eğik yandan ince uzun görünümde, arka ve ön kısımları dar olup gözlerin bulunduğu orta bölge daha geniş olarak görülmektedir. Başta gözler, hortum, bir çift anten ve bir çift de palp bulunmaktadır. Yuvarlak, iri ve bileşik olan gözlerde ocellus bulunmamaktadır.

Hortum : Kısa, baş ve klipeus bölgesinin uzunluğuna yakın, delici emici tipte olup 7 parçadan oluşmaktadır. Labrum geniş olup uca doğru incelmektedir. Labium kısa, düz olup üzeri kıllarla kaplı ve ucunda geniş ikitane label bulunmaktadır. Labrumun boyutları taksonomik öenm taşımaktadır. Erkeklerde mandibül ve maksillalar bulunmamaktadır. Maksillalar Phlebotomus ve Lutzomyia'nın memelilerden beslenmesinde kolaylık sağlamaktadır. Sergentomyia'da ise reptildeki beslenme esnasında sırta tutunmada fonksiyonu vardır.

Palpler : Beş segmentli ve üzeri kıllarla kaplıdır. Palplerin ilk segmenti diğerlerine oranla oldukça küçük olup diğer segmentlerin büyüklükleri ise türlere göre farklılık göstermektedir.

Duyarga : On altı segmentten ibaret bir çift anten bulunmaktadır. İkinci segment yuvarlak, diğer bütün segmentler ise lobut şeklindedir. Üçüncü segmentten 15. segmente kadar olan segmentlerde ascoid adı verilen dikenler bulunmaktadır. Bu dikenler bazen bir bazen iki tane olup segmentlerin birbirine bağlandığı kalınlaşmadan hemen sonra gelir.

Toraks : Protoraks küçük, mezotoraks konveks olup Proscutum Scutum Scutellum ve Postscutellum'dan ibarettir. Mesotoraksın büyük olması Phlebotomuslarda kambur bir görünüm sağlamaktadır. Torakstan bir çift kanat ve üç uzun bacak çıkmaktadır.

Habitat
Deniz seviyesindeki sıcak şehirlerden yüksek dağlardaki köylere, nemli tropikal ormanlardan çöllere kadar çok değişik habitatlara adapte olmuşlardır.

Taşıyıcılığı
•   Viseral leishmaniasis (VL, kalaazar) :
o   Leishmania donovani : Çin, Pakistan, Hindistan, Doğu Afrika
o   Leishmania infantum : (vektör: Phlebotomus neglectus, Ph. tobbi, Ph. syriacus, Ph. perniciosus, Ph. ariasi) Orta Doğu, Balkanlar, Akdeniz ülkeleri, Türkiye (çok az görülür; Akdeniz, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde sporadik)
•   Kutanöz leishmaniasis (KL, Şark çıbanı, Antep çıbanı, Urfa çıbanı, yıl çıbanı)
o   Leishmania tropica (antroponotik kutanöz leishmaniasis, ACL): (vektör: Phlebotomus sergenti, Ph. halepensis) Akdeniz, Orta Doğu, Türkiye (en çok görüleni; Şanlıurfa, Osmaniye, Adana, Hatay, Kahramanmaraş ve Mersin illerinde endemik)
o   Leishmania major (zoonotik kutanöz leishmaniasis, ZCL): (vektör: Phlebotomus duboscqi, Ph. papatasi, Ph. salehi) Orta Doğu, Asya (kırsal alanlarda)

Türkiye'deki türleri
•   Alt cins: Adlerius
o   Phlebotomus (Adlerius) balcanicus
o   Phlebotomus (Adlerius) brevis
o   Phlebotomus (Adlerius) halepensis (dominant olduğu yerler: Ege hariç her bölgede; Afyon)
o   Phlebotomus (Adlerius) kyreniae
o   Phlebotomus (Adlerius) simici
•   Alt cins: Larroussius
o   Phlebotomus (Larroussius) galileaus
o   Phlebotomus (Larroussius) kandelakii
o   Phlebotomus (Larroussius) mascittii
o   Phlebotomus (Larroussius) neglectus
o   Phlebotomus (Larroussius) perniciosus
o   Phlebotomus (Larroussius) perfiliewi (dominant olduğu yerler: Ankara)
o   Phlebotomus (Larroussius) syriacus
o   Phlebotomus (Larroussius) tobbi
o   Phlebotomus (Larroussius) transcaucasicus
•   Alt cins: Paraphlebotomus
o   Phlebotomus (Paraphlebotomus) alexandri
o   Phlebotomus (Paraphlebotomus) jaacusieli
o   Phlebotomus (Paraphlebotomus) sergenti (dominant olduğu yerler: Ege ve Akdeniz, Şanlıurfa)
o   Phlebotomus (Paraphlebotomus) similis
o   Phlebotomus (Paraphlebotomus) caucasicus
•   Alt cins: Phlebotomus
o   Phlebotomus (Phlebotomus) papatasi (dominant olduğu yerler: Şanlıurfa, Konya

Kachang Şelalesi, Ban Loung il kasabasının yaklaşık 6 kilometre güneydoğusunda, Ban Loung bölgesindeki Ka Chanh komününde yer almaktadır. Şelale 12 metre yüksekliğindedir ve yıl boyunca Kan Teung kanalından beslenir. Şelaleden su Lum Phat bölgesindeki Sre Pork Nehri'ne akıyor. Şelaleye adı Ka Chanh köyündeki Kreung etnik azınlığı tarafından verilmiştir. Şelaleye giden kanal boyunca çok sayıda doğal kauçuk tarlası bulunmaktadır. Piknik yapmak için güzel bir yer olan şelalenin tabanına 72 basamaklı ahşap bir merdivenle inilerek ulaşılıyor. Siteye fil gezileri de mevcuttur.

Kbal Chhay Şelalesi, Kamboçya'nın güneybatısında ki SihanoukVille şehir merkezinden 30 dakika uzaklıkta, Route 4 üzerinde bulunuyor. Aralık ayından haziran ayına kadar çok fazla suyu olmuyor. Yağmur mevsimi olan temmuz-ekim döneminde şelaleler çok daha etkileyicidir.



1963 yılına kadar Kbal Chhay, Sihanoukville'e temiz su sağlayan bir kaynaktı, ancak burası Kızıl Khmerler için bir saklanma yeri haline gelince bu düzenleme sona erdi .

1998 yılında Kbal Chhay, bölgede bir yol inşa ederek bölgeyi yerli ve yabancı turistlere yönelik geliştiren Kok An Şirketi tarafından geliştirildi. Bugün Kamboçya Kraliyet Hükümeti bölgenin kontrolünü yeniden ele geçirdi ve burayı bir kez daha yakındaki şehir için temiz su kaynağı olarak kullanıyor.

Şelalenin çevresinde çok sayıda yiyecek tezgahı, hamak ve hediyelik eşya bulunmaktadır.

Dakdam Şelalesi, Sen Monorom'un 25 km güneydoğusunda, Dak Barajı'nın Bunong köyünün yaklaşık 2 km güneyinde yer almaktadır.



Yardım almadan bulmak çok zordur, bu nedenle bir motosiklet taksisi veya yerel rehber almak en iyisidir; Aksi takdirde, kendiniz anlatabilirseniz yerel halk size yol gösterebilir.

Kamboçya'nın Pailin kentinin yemyeşil tepelerinin ortasında yer alan gizli bir cennet hayal edin . Basamaklı suyun üç katmandan aşağıya aktığı, ses ve sisten oluşan bir senfoni yarattığı bir yer. Bu büyüleyici vaha, hem doğa tutkunları hem de macera arayanlar tarafından keşfedilmeyi bekleyen bir mücevher olan Barhouy Şelalesi'dir. Barhouy sizi şehrin gürültüsünden kaçmaya, serinletici havuzlara dalmaya ve arka planda yükselen güzelliğin önünde nefes kesen fotoğraflar çekmeye çağırıyor. Yürüyüş botlarınızı bağlayın, macera duygusunu yanınıza alın ve Barhouy Şelalesi'nin büyüsüne kapılmaya hazırlanın.



Barhouy Şelalesi'ni ziyaret etmek için en iyi zaman
Barhouy Şelalesi, basamaklı güzelliğini keşfetmek için en uygun koşulları arayan gezginleri çağırıyor. Ziyaret için ideal zaman, kasım ayından nisan ayına kadar olan kurak mevsimdir. Bu süre zarfında minimum yağışla karşılaşacaksınız, bu da konforlu bir yürüyüş ve şelalenin ihtişamını tam anlamıyla takdir etme şansı sağlayacaktır. Ek olarak, sıcaklıklar daha rahat olma eğilimindedir ve bu da onu yüzme ve çevredeki yağmur ormanlarını keşfetme gibi açık hava etkinlikleri için mükemmel kılar.

Barhouy Şelalesi'ne ev sahipliği yapan Pailin, Kamboçya'nın başlıca şehirlerinden kolay erişim imkanı sunmaktadır :

•   Siem Reap'ten :
••••     Otobüs: Yaklaşık 3-4 saat süren yolculuk ve 10-15$ arası ücretlerle en bütçe dostu seçenektir.
••••     Taksi: Pailin'e 2-3 saatte ulaşarak daha hızlı ve konforlu bir seçenek sunuyor. Bununla birlikte, ücretlerin oldukça yüksek olmasını, genellikle 50-60 ABD Doları tutarında olmasını bekleyebilirsiniz.
•   Phnom Penh'den :
••••     Otobüs: Siem Reap'ten biraz daha uzakta olsa da otobüsler Pailin'e uygun fiyatlı seyahat imkanı sunuyor, yaklaşık 4-5 saat sürüyor ve ücreti 10-15 dolar.
••••     Taksi: 3-4 saatlik daha hızlı bir yolculuk için taksiler de mevcut ancak otobüs seçeneğine göre oldukça yüksek olan 70-90$ arası fiyatlara da hazırlıklı olun.

Şelaleye Ulaşım:
Pailin'e vardığınızda Barhouy Şelalesi'ne ulaşmak için birkaç seçeneğiniz var:
•   Tuk-tuk : Bu kullanışlı ve uygun fiyatlı bir seçenektir ve gidiş-dönüş ücreti 10-15 dolar civarındadır. Tuk-tuk sürücüsü sizi doğrudan şelale alanının girişine götürebilir.
•   Motosiklet kiralama: Daha maceralı bir deneyim için günlük 5-10 $ karşılığında motosiklet kiralamayı düşünün. Bu, kendi hızınızda esneklik ve keşfetme olanağı sağlar. Ancak geçerli bir motosiklet ehliyetine sahip olduğunuzdan emin olun ve yollarda giderken kask takarak güvenliğe öncelik verin.

Barhouy Şelalesi'nin seyahat maliyeti
Giriş ücreti :
•   Yetişkinler: 2$
•   12 yaş altı çocuklar: Ücretsiz
•   Pailin Eyaletinin yerel sakinleri: 1 $
Konaklama :
Pailin her bütçeye uygun çeşitli konaklama seçenekleri sunmaktadır. İşte bazı tahmini gecelik fiyatlar:
•   Bütçe misafirhanesi: 5-10 $
•   Orta sınıf otel: 20-50$
•   Lüks tatil yeri: 50$+
Yiyecek :
•   Yerel restoranlar: yemek başına 2-5 dolar
•   Orta sınıf restoranlar: Yemek başına 5-10$
•   Batı restoranları: yemek başına 10$+
Toplu taşıma :
•   Phnom Penh'den otobüs: 10-15$
•   Siem Reap'ten Taksi: 50-60 Dolar
•   Pailin'de tuk-tuk kiralama: günlük 10-15 $
Faaliyetler :
•   Rehberli şelale turu: 10-15$
•   Motosiklet kiralama: Günlük 5-10$
•   ATV kiralama: günlük 20-30$
Ek harcamalar :
•   Hatıra Eşyası: 5-10$
•   Seyahat sigortası: 10-20$
Toplam tutar :
Barhouy Şelalesi gezinizin toplam maliyeti kişisel tercihlerinize ve bütçenize bağlı olacaktır. Bununla birlikte, kaba bir tahmin olarak, bütçeye uygun bir seyahat için günde yaklaşık 30-50 ABD Doları, orta sınıf bir yolculuk için günde 50-100 ABD Doları ve lüks bir gezi için günde 100 ABD Doları'nın üzerinde harcama yapmayı bekleyebilirsiniz.