Havada hiçbir böcek veya kuş onun ustalığına sahip değildirler. Değişik parlak renkleriyle gözü alan bu böcekler saatte 50 km. gibi yüksek bir hız yaparlar. Çeviklikte de rekor onlardadır.
İki büyük göz bütün başı kaplar ve ön bacaklardaki fırçalarla sürekli ve düzenli olarak parlatırlar. Başka bir özellikleri de “Yakalayıcı Maskeleri”dir. Yusufçukların gençliklerinde alt dudakları, şimşek kadar çabuk kurbanlarını yakalayan kısaç şeklinde bir kapan mekanizması oluşturur.
Avrupa dillerinde “Şeytan İğneleri” “Ejderha Sinekleri”, “Göz Nişancıları”, Mavi Ok, Zümrüt Kelebeği, Söğüt Bakiresi, Nar göz gibi isimler verilmiştir. Bazı kötü isimlerle anılmasına karşına insan derisini yaralayabilecek herhangi bir alete sahip olmadıklarını da belirtmekte fayda var.
Yusufçuklar, güneş ışığını çok severler ve sıcaktan çok hoşlanırlar. Ağustos ayında Söğüt kızlarının erkeklerinin, su kenarlarındaki ağaçların dallarının uçlarına yerleştiklerini görebilmek mümkündür. Bu çiftleşmeye hazırlıktır. İncelemelerin sonucuna göre onlar en yüksek dalların uçlarını çok severler. Bütün Yusufçuklar en iyi yeri almak için birbirleriyle kavga ederler. Onlar ormandan çıkar ve su kenarına gelirler. İşte burada erkekler dişilerin üzerine saldırırlar.
Bilim adamlarının diliyle “Çiftleşme Zinciri”nde uçmaya devam ederler. Erkek önde, dişi arkada ve sonra bir dala asılırlar. Dişi gövde ardını önce ileriye doğru sürer, böylece kuluçka aygıtı, erkeğin çiftleşmeden önce tohumlarıyla doldurmuş olduğu bir cebe erişir.
Çiftleşme zincirinden, Yusufçukların bir özelliği olan “çiftleşme derecesi” oluşur. Bazı büyük Yusufçuklar tohumlama için yalnız bir kaç saniyeye ihtiyaç gösterdikleri halde, daha küçük bazıları dallarda saatlerce çiftleşme derecesinde kalırlar.
Hemen çiftleşmeden sonra, dişiler, genellikle erkeklerinin de eşlikleriyle, yumurta bırakmaya başlarlar. Her tür bunda kendine göre davranış çeşitleri geliştirmiştir. Bu sazlık kızları tamamiyle sıkı bir surette birleşmiş olarak çiftleşme zincirinde bir sazdan ötekine uçarlar. Erkek büyük bir sabırla dişinin yumurtalarını teker teker bitkinin zarı altına sokmasını bekler.
Kurtçuklar (Sürfeler) Sümüklü Böcekleri AvlarlarBuna karşın söğüt kızları özel bir kuluçka matkabıyla söğüt ve kızılağaç kabuklarını delerler. Böylece meydana gelen her yumurta ambarına dişi dört yumurta sürer. Kısa bir zaman içinde böylece 200 delik delinmiş olur, bu sırada yumurtalıklarda 10 gün sonra kutlanacak olan gelecek düğün için yeni bir yumurta kontejanı gelişmeye başlar.
Bazı Yusufçuk türlerinde dişiler erkekleriyle beraber suyun altına inerek yumurtalarını orada bırakırlar. Başka türlerde ise dişi yumurtaları paket halinde havadan suya bırakır.
Şeritli bir Yusufçuk türünde ise erkek seçtiği dişinin önünden uçarak ona yöresindeki en iyi kuluçka yerini gösterir. Dişi yumurtalarını oraya bırakırken, erkek etrafında nöbet uçuşu yapar ve kendi soydaşı erkeklerle çok sert hava savaşlarına girişir.
Bir kaç hafta sonra, başka türlerde kış geçtikten sonra, kurtçuklar yavaş yavaş yumurtalardan dışarıya çıkarlar. Bunların büyümüş Yusufçuklarla çok az ortak yönleri vardır. Bu böcekler yaşamlarına su içinde başlarlar. Yumurtalar derhal suya atılmamışsa, dişiler kendi içgüdüleriyle yumurtaları için en elverişli yeri seçerler. Söğüt kızları bunun için yalnız suya doğru uzanmış olan dalları seçerler ve onları delerler. Kurtçuklar kabuktaki delikten çıkar çıkmaz, daldan gölün suyuna düşerler.
Kurtçuklar; suların dibinde kurtları, sümüklü böcekleri hatta türdeşlerini beklerler. Avlarına şimşek gibi atılırlar. Hareketsiz halde dururlarken kapalı olarak başlarının alt kısmını örten alt dudakları bir “kapan maskesi” halini alır ve birden bire ileriye fırlar. Kapan maskesinin ucundaki kıskaç kurbanını yakalar ve onu çok keskin olan çiğneme organlarına iletir.
Martılar, ördekler, karabataklar ve su tavukları bu yağlı kurtçukları pek severler. Büyük Yusufçukların kurtçukları bağırsaklarının son kısmına, solungaca benzeyen solunum organlarına suyun içindeki erimiş oksijeni sağlayabilmek için, su alırlar. Herhangi bir tehlike karşısında kurtçuk bu suyu bağırsağından dışarıya püskürtür ve bu roket etkisiyle bir torpido gibi düşmanından uzaklaşır.
Kurtçuklar haftalarca su birikintilerinin ve göllerin dibinde yaşarlar. Derileri kendilerine dar gelinceye kadar büyürler ve sonra ondan çıkarak kendilerini kurtarırlar. Yaklaşık olarak on kez deri değiştirdikten sonra oburlukları azalır. Kamışların üzerinden suyun üstüne çıkarlar ve orada ılık geceleri beklerler. Bozuk havalar devam ettiği sürece su yüzeyinin tam altında günlerce kaldıkları olur. Nihayet vakti gelir ve kurtçuklar usta uçucular olarak yeni bir yaşama atılmak üzere bir kamışa dayanarak suyun üstüne çıkarlar.
Bir Yusufçuğun suyun üstüne çıkışını görmek isteyenler sabah erken kalkmalıdır. Güneşin doğmasından hemen sonra arkadaki kurtçuk derisi patlar. Yavaş yavaş kafa ve göğüs “zırh”dan dışarı çıkar, kısa bir süre sonra yumuşak ve şimdilik bir işe yaramayan bacaklar onları izler. Bacaklar ılık havada kurur kurumaz, kamışı kavrarlar ve bir kaç dakika sonra böcek kurtçuk derisini bırakır. Kanatlar daha birbiri üzerine katlanmış durumda arkalarında durur. Gergin bir hale gelebilmeleri için bunların içindeki incecik boru sistemine bir vücut sıvısı pompa edilir. Böylece gergin bir halde açılan kanatlar sertleşir ve sıvının akması da durur.
Yusufçuğun kurtçuk derisinden dışarıya çıkması, kuruması ve bu güzel mucizenin gerçekleşmesi iki saat sürer ilk önceleri su gibi renksiz olan böcek parlamaya ve renklenmeye başlar. Renkler adeta bir renk banyosunda yıkanan renkli bir fotoğraf filmi gibi pigment maddelerinden gelişir. Bu parlak renkler sayesinde Yusufçuklar eş bulmayı ve rakiplerini etkilemeyi başarırlar.
Sarı asma kuşları, sazlık kuşları, serçeler, hatta atmacalar bile, Yusufçukları avlamaya çalışırlar. Yusufçuklar başka hayvanlar yemeleri ve kendilerinin de yenilmesi suretiyle kendi yaşam alanlarında önemli bir görev yaparlar. Onlar çok karmaşık bir biyolojik sistemin esas öğeleridir, ki bilim adamları buna “ekolojik sistem” adını verirler.
Yusufçuklar olmasaydı, bu sistemin dengesi bozulacaktır: İçinde Yusufçukların bulunmadığı bir göl doğal dengesini çoktan yitirmiştir, örneğin Almanya’nın akan sularında uçan Yusufçukları görmek artık kabil değildir. Modern çamaşır sularında bulunan ve kirli sularla ırmak ve derelere kadar gelen fosfatlar onların buralara artık gelmemelerinin nedenidir. Böylece bir suyun biyolojik niteliği hakkında bir fikir edinmek istenirse, buralarda Yusufçukların bulunup bulunmadığını gözlemek yeterlidir.
Bu biraz daha basitleştirerek şöyle söylenebilir : Yusufçukların yaşam niteliğini iyileştiren her şey insanların da yaşam niteliğini yükseltmektedir. Yusufçuklar üzerine araştırmalarını sürdüren bilim adamları, bu sessiz helikopterlerin yaşam alışkanlıkları üzerinde yapmakta oldukları incelemelerden ayrı ayrı türlerinin bulunması veya bulunmamasından, insanlar için çok önemli çevre koşulları meydana çıkaracaklarını ümit etmektedirler. Bundan sonra belki Yusufçuklara atılacak çabuk bir bakışla, göl veya denizlerde insanların suya girip giremeyeceklerini saptamak kabil olacaktır.
