Uğur Böceği (Coccinellidae)
İki, dört, yedi beneğe sahip olan Uğur böceği (Coccinellidae), çok yaygın olarak görülen, kırmızı kanatlı bir böcektir. Uç uç böceği de denir. Tropiklerde mavi ve yeşil renklerine de rastlanır. Ülkemizde coccinella septumpunctata, adalia bipunctata ve coccinella quinquepunctata en yaygın olanlarıdır.
Ergini ortalama 400 yumurta bırakır. Yumurtalarını yaprak altına yaprak bitlerinin olduğu yere bırakır. Larvaları ve erginleri yaprakbitlerini ve koşnilleri (kabuklubit) büyük sayıda yediklerinden biyolojik mücadelede kullanılır. Bu böcek ömrü boyunca 3 bin adet yaprak biti tüketir. Tüm larva süresince 800 adet yaprak biti tüketmektedir. Kırmızı örümcek avcısı Uğur Böceği’nin büyüklüğü toplu iğne başı kadardır. Hem ergini hem de larvası sadece kırmızı örümceklerle beslenir. Günde 100 adet kırmızı örümcek yer. Uğur böceklerinin ergini bazı böcek yumurtalarını, thripsleri, küçük tırtılları ve böcekleri yer.
Altın Gözlu Avcı (Chrysoperla carnea)
Altın gözlü avcı çok narindir. Sonbaharda kışı atlatmak üzere kapalı alanlara sığınmaya çalışan bu böceğin kahverengine çalan pembemsi, güzel, parlak bir rengi vardır.18. yüzyılın böcekbilim uzmanları ona haklı olarak "yaprak biti arslanı" adını takmışlardır : Altın gözlü avcı İlkbahar sonuyla yaz boyunca beslenmek için yüzlerce yaprak biti ve larvasını midesine indirir. Hal böyleyken Chrysoperla carnea'nın sera bitkilerini korumak amacıyla geniş çapta yetiştirilip satılmasına şaşmamak gerek.
Kışın ısıtılmayan kapalı alanlara sığınmayı seven altın gözlü avcı kış uykusunu iyi geçirmesini sağlayın. Kışın sonunda kapı ve pencerelerinizi ardına kadar açarak onu bahçenize buyur edin. Yanlışlıkla, ısıtılan mekanlara sığınmış olanları ısıtılmayan bir alana taşıyın ki yedek besinlerini erkenden tüketmesinler. Yalnız dikkat edin, çünkü çok hassastırlar; onları elinizle tutmaya kalkarsanız ezilebilirler. Onları nazikçe taşıyabilmek için ucunu tükürüğünüzle ıslattığınız bir fırçadan yararlanın. Islattığınız fırçayı hafifçe sırtlarına değdirin, fırçaya yapışacaklardır, bu yolla onları zarar vermeden taşıyabilir ya da bir kutuya yerleştirebilirsiniz.
Bal Arısı (Apis Mellifera / Apis mellifica)
Bitkilerde tozlaşma sağlayan bal arısı Ilıman bölgelerdeki bazı bitkilerin tozlaşmasının %85'ini sağlar. Bal arısının bu yetisi larvalarını beslemek için polen toplamaya olan düşkünlüğünden kaynaklanır. Sert kıllı dokusu, tarakları ve sepetleriyle, bal arısının tüm bedeni ve davranışları bu amaç için gelişmiştir. Bal arısı iklimin değişmesiyle birlikte, besin aramak için kış sonuna doğru erkenden uyanır. Ne var ki, bu dönemde bahçe genelde boştur.
Bal arısının çiçeklenme dönemini beklemesine yardımcı olmak için bahçenize çok yıllık bitki ve erken çiçek açan çalılar dikin. Bol miktarda açık sarı çiçek veren kızılcık, mahoniya, kış hanımeli ve süpürge otu bu iş için idealdir.
Bombus Arısı (Bombus terrestris)
Arka kısmındaki beyazlıkla kendini belli eden yaban arısı bahçe böcekleri arasında sıklıkla rastlanan ve ilk belirenlerden biridir. Genel olarak arılar ilkbaharda soğuk ve bulutlu havalarda ortaya çıkmak istemezken yaban arısı şubat sonuyla birlikte belirip nadir rastlanan açmış çiçekleri aramaya koyulur. Bu çiçekler arasında söğüt ağacı kediciği, çakal eriği, eflatun çiçekli ballıbaba, karahindiba ve çiğerotu sayılabilir. Gereksinimini karşılamak için sürekli çalışan bu arı yazın 400 ila 500 üyeli bir yaban arı kolonisinin kraliçesi olacaktır.
Ancak bunun gerçekleşmesi için arının kendine barınma amacıyla yeraltında ya da bahçe kilerinin tabanında bir delik ya da eski bir tarla faresi yuvası buması gerekmektedir. Bu kalabalık koloniyi beslemek için ahududu, çilek, domates, patlıcan, bezelye çiçekleriyle çitlerde, çimde ve massiflerde yetiştirilen yabani çiçekler bulundurulmalıdır. Bu ağır başlı böcekler olmasa bahçelerdeki sebze üretimi önemli ölçüde azalır. Ne mutlu ki varlar !
Çiçek Sineği (Myathropa florea)
Çiçek sineklerinin erginleri çiçek polenleriyle beslenir. Larvaları ise yaprakbiti, kırmızı örümcek ile beslenir. Aphidoletes türlerinin larvaları yaprak biti, kırmızı örümcek, koşnil ile beslenir. Ergini gece hareket ettiği için gündüz görülmez. Larvası, Yumurtası Yumurta ve larvaları yapraklarda yaprak bitlerinin arasında görülür.
Avcı Akarlar (Typhlodromips)
Zararlı akarları baskı altında tutar. Sadece kırmızı örümceklerle beslenirler.
Yararlı akarlar (Pronematus ubiquitus) domates pas akarının yumurta ve larvalarını yer.
Seralarda zararlı kırmızı örümcekler Tetranychus spp, Acarina: Tetranychidae ile mücadelede predatör akarların kullanımı başta P. persimilis olmak üzere G.occidentalis, M. longipes ve N. californicus türleridir.
Diğer predatör akarlar ise şöyledir. Typhlodromus pyri Scheuten (Acarina:Phytoseiidae), Euseius finlandicus Oudemans (Acarina:Phytoseiidae), Kampimodromus aberrans (Oudemans) (Acarina:Phytoseiidae), Anthoseius recki (Wainstein)(Acarina:Phytoseiidae),Typhlodromus spp. (Acarina:Phytoseiidae) , Amblyseius spp. (Acarina:Phytoseiidae), Phytoseius spp. (Acarina:Phytoseiidae), Phytoseiulus persimilis Athias-Henriot.
Avcı Sinekler (Syrphid)
Yaprak bitlerinin en önemli doğal düşmanlarının başında avcı sinekler (syrphid) gelmektedir. Bol polenli ve nektarlı bitkilerle beslenirler. Bu sinekler görünüş olarak arı taklidi yaparlar. Bu sineklerin sadece larvaları yaprak biti avcısıdır. Larva, ömrü boyunca 700 adet yaprak biti tüketir. Ergini ortalama 500–1000 yumurta bırakır.
Kırmızı Orman Karıncaları(Formika rufa)
Özellikle iğne yapraklı (çam, sedir, göknar) ağaçların bulunduğu ormanlara zarar veren Scolytidae (Kabuk böceği), Thaumetapoae pityocampa (Çam kese böceği), Diprion pini (Çalı antenli çam yaprak arısı), Lymantria dispar (Sünger örtücü) gibi böceklerin biyolojik mücadelesinde kullanılır.
Bir karınca kolonisinde, ortalama 300 bin işçi karınca bulunur ve bir koloni yılda ortalama 24 kilogram böcek yer. Karıncalar yuvalarının seksen metre etrafındaki her türlü ergin böcek, tırtıl, yumurta, pupa ve çeşitli bitki bitlerini yer. Kırmızı orman karıncası etobur bir canlıdır. Püskürttüğü formik asitle önce avını etkisiz hale getirir sonra parçalayıp yer. Karıncaların keneler ile beslendikleri de bazı kaynaklarda yazmaktadır.
Aeolothrips collaris
Frankliniella occidentalis (Pergande) (Thysanoptera: Thripidae tripsi. gibi özellikle yoncada zarar yapan türlerin predatörüdür.
Orius spp.
Zararlı böceklerden kırmızı örümcek, yaprakbiti, yaprak pireleri, Thrips, beyazsinek ve yeşil kurt gibi zararlıların önemli bir avcısıdır.
Kırmızı Duvarcı Arı (Osmia rufa)
Yuvarlak tüylü, kızılımsı sarımsı parlak gövdeli bir böcek su oluğunun deliğine girebilimek için pencerenin önünde bir aşağı bir yukarı uçuyorsa şaşırmayın. Kendine barınacak bir yer arayan duvarcı arı o deliğe yerleşmeyi aklına koymuştur. Yalnız başına yaşayan bu arı ilkbaharla birlikte ortaya çıkar. Kendini ve larvalarını besleyecek polen ve nektar karışımını üretmek için bahçedeki çiçeklerin, özellikle de meyve ağaçlarının çiçeklerinden dur durak bilmeden polen toplar.
Bu faaliyeti sırasında yararlı döngüsel bir tozlanma oluşturur. Toplama sırasında kendi hücrelerini ölü dal parçalarını kemiren böceklerin oluşturduğu deliklere salar. Günümüz bahçelerinde bol besin bulur ancak barınacak bir yer bulmakta sıkıntı çeker; pervaz deliklerine, su oluklarına olan düşkünlüğü bundan kaynaklanmaktadır. Ona 8 mm çapında birkaç yerinden delinmiş, sertçe ve işlenmemiş bir tahta parçası ya da aynı çapta bir kamış demeti verirseniz zevkten dörtköşe olup kendisine sunduğunuz bu pansiyona seve seve yerleşecektir.
Kulağakaçan (Forficula)
Kırmızı örümcek, yaprak bitleri, pamuklu bit, değişik larva ve yumurtaları, küçük tırtıllar ve bunun gibi birçok böcek ile beslenir. Çok hareketlidirler; geceleri aktiftir. Bazı ağaçlara zarar verebilmektedirler. İnsanların burun, kulak gibi organlarına girebildiğinden bu ismi almıştır.
Örümcekler (Araneida)
Ülkemizde yaygın örümcek türleri lycosidae ve linyphiidae familyasının oluşturduğu bireylerdir. Collembola (Symphypleona) (yay kuyruklular), Heteroptera (yarım kanatlılar), Homoptera (homojen kanatlılar), Diptera (sinekler), Aphididac (afidler), Thysanoptera (tripsler) ile beslenirler.
Peygamber Devesi (Mantis religiosa)
Afitler, tırtıllar, kelebekler, çekirgeler, sinekler, hatta küçük kuş, kurbağa, kertenkelelerle beslenir. Mantodea: Eremiaphilidae adlı peygamberdevesinin günde 20 civarında kene yediği tespit edilmiştir.
Türlerinin hemen hepsi carnivordur(etobur). Bunlar bitkiler üzerinde avlarını dikkatle beklerler ve ön bacaklarını avlarını yakalamak için kullanırlar.
Terminatör Böcek (Calosoma sycophanta)
Kışı toprak içerisinde geçiren C. sycophanta erginleri, çam kese böceğinin 4. ve 5. larva dönemlerinde topraktan çıkmakta ve mart ve nisan aylarında beslenme açısından 30–40 gün aktif durumda kalmaktadırlar.
Calosoma erginleri ölmüş çam kese böceği larvalarını yememekte, canlı larvalar ile beslenmektedirler.
C. sycophanta erginleri ortalama günde 10 adet çam kese böceği larvasını parçalamakta, bunlardan 7 tanesini de yemektedirler.
Sonuç olarak hızlı üreme yeteneğinde olan ve geniş alanlarda zarar yapan çam keseböceğine karşı biyolojik mücadelede kullanılan faydalı tür Calosoma sycophanta’nın erginleri 3–4 yıl yaşayabilmekte, laboratuar şartlarında rahatlıkla üretilebilmekte ve araziye salınmaktadır. Kitle üretimi yapılan bu faydalı böcek türünün geniş alanlara salımı amaçlanmaktadır.
Pemphredoninae
İnce belli, kalıncana karemsi bir başı olan ve baklamsı gövdesinin üzerinden telaşlı telaşlı antenlerini sallayarak acele acele bir yerlere koşuşturan bu ufacık tatarcık aslında bir pemphredoninae'dir. Bahçelerde yarım düzine kadar farklı tatarcık cinsine rastlamak mümkündür. Yuvayı dişi tatarcık kurar. Yuvalarını içi yumuşak bir maddeyle dolu ya da içi boş sap, çürüyüp ufalanıp tozlaşmış ahşap, ağaç kovuğu gibi farklı ortamlada kurarlar. Larvalarını beslemek için yuvaya 30 ila 40 kadar yaprak biti ve bazen de sakatlanmış ağustos böceklerini depolarlar. Doğal yöntemleri tercih eden bahçıvanlar için bir yaprak biti yokedisi olan Pemphredoninae hatırı sayılır bir ekip arkadaşıdır.
Ağılı Böcek (Carabus spp.)
Ağılı böcek hem bostanların hem de meyve bahçelerinin starlarındandır. Bu popülerliklerini de fazlasıyla hak etmektedirler. Ağılı böcekler yer altında gömülü olan fındık kurdu larvalarını bulup yok etmekte ustadırlar. Ayrıca pupa döneminde çimenlik alanlara indiklerinde elma ve armut iç kurdu tırtıllarını yerler.
Ağıllı böceklerin çoğalması için, kışı altında geçirmekten hoşlandıkları eski kütükler birebirdir. Bahçenizin uygun bir köşesine kısmen gömülü, çürümeye yüz tutmuş bir kütük yerleştirmeniz birçok pansiyonerin ilgisini çekecektir.
Kalkıkkuyruk (Staphylinus olens)
Sessiz olan ve gece faaliyet gösteren bu mavimsi gri büyük kın kanatlı, müthiş bir etoburdur. Onu gündüz, saklandığı taş, ölü yaprak, kütük ya da bir çalı çırpı demetinin altından tesadüfen açığa çıkaracak olursanız Kalkıkkuyruğun çekinmeden bir akrep gibi kuyruğunu havaya kaldırarak tehditkar hamleler yaptığını gözlemleyebilirsiniz. Bu küçük gurme, salyangoza, kabuksuz salyangoza ve ilkbaharla sonbaharda bunların toprağın üst katmanlarına bıraktıkları yumurtalara bayılır. Bunlar Kalkıkkuyruk için bir nevi havyar gibidir. Böylece davetsiz misafirler olan salyangozlar bahçenizden defedilmiş olur.
Kalkıkkuyruk geceleri topkrağın üst kısımlarında canlanan böcek larvalarından da hoşlanır. Bu böceğin bazı cinsleri lahana sineği larvalarını tercih eder. Kalkıkkuyrukların solucanları da sevmesini doğal olarak bağışlarız : Öyle ya hiç kimse kusursuz degildir ! Onu bahçenize çekip, korumak için, kalıcı barınaklar düzeleyin, bahçenizi fazla temizlemekten kaçının ve toprağı malçlayın. Bu hazırlıklar ağılı böceklerle başka yararlı kın kanatlıların da hoşuna gidecektir.
Yaban Arısı (Vespula vulgaris)
Adı kötüye çıkmış olsa da Yaban arıları bahçıvana yararlı böceklerdendir. Bu familyaya ait olan cinslerin büyük bir kısmı aslında tamamen zararsızdır. Bahçede bulunmalarında fayda vardır : Passaloecus cinsinde yalnız yaşayan bir yaban arısı birkaç haftalık ömrü boyunca yaklaşık 1500'e yakın yaprak biti yakalarken, toplu halde yaşayan yaban arısı ortalama 1000 sinek ve 1000 tırtıl yer ! Onları bahçenize çekmek için rezene ekin.
Güney Avrupa Çekirgesi (Pyrgomorpha conica)
Bahçede yaz aylarında görülen çekirge etkileyici büyüklüğüne ragmen çok sessiz bir böcektir. Onu bostandaki sebzeler üzerinde, ufak avlar peşine düşmüşken görmek olasıdır. Meşe yeşil çekirge dahil olmak üzere “kuzenlerinin” çoğu gibi o da azılı bir etoburdur.
Azılı olmasına azılıdır ama koca bir yaprak biti ordusunu tek başına bozguna uğratacak kadar da değil ! Bu işi ancak uğur böcekleri ve çiçek sinekleriyle takım arkadaşı olursa gerçekleştirebilir. Güçlu bir çeneye sahip olan çekirge (parmaklara dikkat !), patates böcegi larvaları ve tırtıl gibi büyük böcekleri avlamaktan korkmaz. Güney Avrupa çekirgesinin Yeşil çekirgeden farkı uzun antenleri olmasıdır. Dişilerin abdomenlerinin ucunda uzun bir “kılıç” bulunur. Bunu yaz sonunda, ölmeden evvel yumurtalarını toprağa bırakmak için kullanırlar. Güney Avrupa çekirgenin yumurtaları toprağın içinde olduğundan gerekli olmayan yerlerde toprağı işlememek yumurtalara zarar gelmesini önlemek açısından yararlıdır.
