Hasuni Mağaraları, Silvan'ın 6 kilometre doğusundaki uluslararası yol güzergâhında yer alıyor. Albat Dağı'nın güney eteklerindeki Hasuni Vadisi'nde kurulmuş olan antik şehir, Silvan Ovası'na hâkim bir noktada bulunuyor. Hasuni Mağaraları, arkeolojik değere sahiptir ve tarihi, mezolitik döneme kadar gidiyor. Yontma taş devri olarak bilinen bu dönemde insanlar, yerleşik hayata geçmiş, kendilerini korumak ve avlanmak için taşları yontmaya başlamışlardır. Hasuni de bu dönemde kurulmuştur.
"13’üncü Yüzyıla Kadar Kilise Olarak Kullanılmış "
Yekpare kaya parçaları üzerine oyularak yapılmış irili ufaklı 300 odadan oluşan ve bir kaleyi andıran Hasuni Mağaraları, kapladığı alan ve mağara sayısı itibariyle Anadolu'da emsal teşkil etmektedir. Bir kaya kilisesi olmak üzere iki kiliseye sahip olan Hasuni Mağaraları, koridorlarla birbirine bağlıdır. Mağaralarda sarnıçlar, taştan oyma su depoları ve su kanalları yer almaktadır.
Kaya şehrinin en zirve noktasında ise uzun bir taş merdivenle çıkılan ve adak yeri olarak kullanıldığı tahmin edilen küçük bir alan bulunuyor. Kayalara oyularak yapılan ve birkaç bölümden oluşan Hasuni Kaya Kilisesi, Anadolu'daki en eski mabedlerinden biridir. Tepesi huni şeklindeki 4 katlı kaya kilisesinin yanında eğitim amaçlı kullanıldığı düşünülen bölümün içinde mini bir amfiye benzeyen 5 basamaklı merdiven vardır. Zamanla tahrip olmuş Hasuni Kaya Kilisesi, Hristiyanlığın yayıldığı ilk dönemlerden 13'üncü yüzyıla kadar kilise olarak kullanılmıştır.
"Kimler Tarafından Yapıldığı Bilinmiyor"
Antik Hasuni Kaya Kilisesi'nin bütün duvarlarında, kayaların kazınmasıyla duvar delikleri ve kulplar yapılmıştır. Ayrıca, kapı üstlerinde ve pencere kenarlarına kazınmış farklı kabartmalar da bulunmaktadır. Kesme taş ve tuğla kullanılarak yapılmış olan kilise, mağara şehrinin eteklerindeki düz alanda bulunmaktadır. Kimler tarafından yapıldığı bilinmeyen kilisenin yapım tarihi kesin olmamakla birlikte 13'üncü yüzyıl olarak kabul edilmektedir.
Yapımında Silvan yöresine özgü renkli kesme taşlar kullanılmıştır. Devasa kaya parçaları oyularak apartman şeklinde yapılmış mağaralardan oluşan Hasuni'nin görüntüsü oldukça ilgi çekiyor. Kaya parçaları oyularak apartman şeklinde yapılmış Bölgeye gelen yerli ve yabancı turistler de kaya merdivenler, taş döşeme yollar, kaya kilisesi ve bu tarihi yapıları fotoğraflıyorlar. Silvan Belediyesi tarafından ilçenin kültürel değerlerini tanıtma adına, devasa kaya parçaları oyularak apartman şeklinde yapılmış mağaralardan oluşan Hasuni'yle ilgili çekilen görüntüler de yayınlandı.
Görüntülerde; kaya merdivenler, taş döşeme yollar, kaya kilisesi ve bu tarihi yapıları fotoğraflamaya çalışan vatandaşlar görülüyor. Kilisenin yanında mini bir amfi tiyatro ve su depoları da bulunuyor. Hasuni Mağaraları Silvan Belediyesi tarafından kafeterya, 8 adet satış standı, 52 araçlı otopark ile mağara aydınlatması ve çevre koruması yapılarak turizme kazandırılmış durumda.
