Antalya'nın Kepez İlçesi'nin Varsak mahallesinde bulunan Lyrboton Kome, 2 bin 200 yıllık geçmişe sahip bir zeytin şehri ve Roma dönemi için Perge Antik Kenti'nin zeytinyağı üretim merkezi.
Antik kentin hikayesi ‘Arete’ isimli bir rahibeyle başlıyor. Bu kadın yerleşimin sahibi. İlk defa kuleyi yaptırıp İmparator Domitian ile Perge Artemisi’ne adamış ve zeytinyağı yerleşiminin organizasyonunu başarmış. En önemlisi bir de zeytin vakfı kurarak üretimi kurumsallaştırmış. Vakıf, üretim köyü sahipliği ve kontrolü Arete ile başlayıp kızı Kille ve torunu Mouas’la devam etmiş.
Lyrboton Kome olarak bilinen yol aslında Döşemealtı Boğazı’ndan geçerek Perge’ye ulaşıyor. Yerleşim yerindeki en önemli kalıntı ise zeytinyağı koruma depolama kulesi. Yazıtlardan elde edilen bilgilere göre en büyük zeytinyağı ihracatının yapıldığı merkezlerin başında Pamfilya gelirken, Lyrboton Kome de en kapsamlı üretim yerleşimi.
