Nüfus mübadelesi
Vecdi Gönül'ün sözleriyle gündeme gelen Türk-Yunan mübadelesinin, büyük devletlerin zorlaması ile gerçekleştiği iddia edilir. Aslında bu zorlamanın muhatabı yeni Türkiye olmuştur. Anlaşılıyor ki Venizelos bu işe daha baştan yatkındı
16 Kasım 2008



İLBER ORTAYLI


Mübadelenin etnik yönden homojen bir vatan yarattığı tezi doğrudur ama daha çok Yunanistan açısından doğrudur. 1919'da, barış anlaşmaları sırasında Giritli Başbakan Venizelos'un popülaritesi arttı. Türk imparatorluğunun topraklarını parçalamak için İtilaf Devletleri'nin geniş operasyonlara girişmesi mümkün değildi. Ordular yorgundu. İngiltere savaşa geç giren Yunanistan'ın ordusunu kullanmak niyetindeydi.

Barış için kabul ettik
Yunan ordusu ikiye ayrılmıştı, Venizelosçu cumhuriyetçi subaylar ve General Metaksas gibi Venizelos'a karşı olanlar. Sonraki diktatör Metaksas çok doğru bir kurmay yaklaşımıyla; "Balkan Savaşı'ndaki kazanımlarımız yeterlidir. Küçük Asya bir macera olur" demişti. İzmir'e çıkıldığı gün ise "Bari daha ileri gitmeyiniz" dedi.
Yenilen imparatorluğun ordusunun ne olduğunu ve ne yapabileceğini biliyordu. Endişelerinde haklı çıktı. 3,5 yıl sonra Yunan ordusu perişan çekilirken, Küçük Asya'daki Helenlik de onunla yollara dökülmüştü.
Venizelos'un ömrü boyunca beslediği "Megali İdea"sı feci bir düşüş yaşıyordu, hemen aşırı hayalcilikten aşırı gerçekçiliğe döndü. Lozan'da elinde kalacağını tahmin ettiği Yunanistan, Trakya ve İtalya işgali dışındaki Yunan adalarının Helenliğini sağlamalıydı. Yanya'dan Tırhala ve Yenişehir'den (Larissa), güneyde Mora'daki Yenişehir'den (Nuplia), Batı Trakya'dan, Selanik vilayetinden, Girit ve Midilli'den Türkleri ve Müslümanları çıkararak Küçük Asya'daki Yunanlılarla mübadele etmeyi düşündü.
Doğrusu Yunanistan ile savaştan bezen yeni Türkiye, sulh için bu isteğe kabul gösterdi; ne var ki küçük Yunanistan'dan çıkartılacak 500 bin Türkün karşılığında, geniş Anadolu topraklarından 1,5 milyon Helen unsur Yunanistan'a gelecekti. Sınır boyundaki Batı Trakya Türkleri yerinde bırakılacaktı, buna karşılık da "etabli" deyimiyle ifade edilen 120 bin kadar İstanbul Rumu da Türkiye'de yaşama devam edecekti.

Türkiye'nin avantajı
Lozan Barış Antlaşması henüz yürürlüğe girmekten çok uzaktı. Cumhuriyet de ilan edilmemişti. 30 Ocak 1923'te mübadele ant-laşması imzalandı. Yunanistan ve Türkiye'den dörder üye, Milletler Cemiyeti'nden de üç üye beynelmilel komisyonu oluşturuyordu. Anlaşılan iki ülkenin nüfus mübadelesi işi beynelmilel sorun haline getirilmişti.
Mübadeleyi etnik azınlıklar sorununu ortadan kaldırmak ve bu bölgede barışı sağlamak için büyük devletlerin zorladığı öne sürülür. Aslında bu zorlamanın muhatabı yeni Türkiye olmuştur. Zira Venizelos'un bu işe baştan yatkın olduğu anlaşılmaktadır.

kaynak:Milliyet