Tsunami, son derece yıkıcı bir doğa olayı. Tsunami kelimesi Japonca'da liman anlamına gelen
"tsu" ve dalga anlamına gelen
"nami" sözcüklerin birleşiminden oluşuyor. Tarih boyunca sürekli tsunami fenomeni yaşansa da, kayıtlara geçen afet sayısı pek de fazla değil
Kaydedilmiş En Büyük 13 Tsunami• Lituya Körfezi, Alaska
• St Helens, ABD Tsunamisi
• Vajont Barajı, İtalya
• Unzen, Japonya Tsunamisi
• Ryukyu Adaları, Japonya Tsunamisi
• Aletiuan Adası, Alaska Tsunamisi
• Krakatau, Endonezya Tsunamisi
• Tohoku, Japonya Tsunamisi
• Sanriku, Japonya Tsunamisi
• Lizbon, Portekiz Tsunamisi
• Sumatra, Endonezya Tsunamisi
• Nankaido, Japonya Tsunamisi
• Arica, Peru / Şili Tsunamisi
Arica, Peru / Şili Tsunamisi
O zamanlar Peru kentine, günümüzde ise Şili'ye ait olan Arica yakınlarında, 1868 yılında 8.5 ile 9.3 büyüklük arasında oldukça yıkıcı bir deprem yaşandı ve Peru'nun neredeyse tamamının yerle bir olmasına neden oldu. Yaklaşık 70.000 kişi ise, deprem ve ardından yaşanan tsunamiden kaynaklı hayatını kaybetti. Birçok gemi ise enkaza uğradı. Depremden yaklaşık 73 dakika sonra 16 metre boyuyla kaydedilmiş en büyük tsunami dalgalarından biri yaşandı.
Nankaido, Japonya TsunamisiDünya üzerinde bulunduğu konum sebebiyle tarih boyunca birçok tsunamiye maruz kalan Japonya'da, 1707 yılında en yıkıcı tsunamilerden biri gerçekleşti. 28 Ekim 1707 yılında, 8.4 büyüklüğünde gerçekleşen deprem ile beraber, Pasifik kıyılarında bulunan çoğu şehirde tsunami görüldü. Yaşandığı bölgelerde 30.000 kadar insanın hayatına mal olan deprem ve tsunamide görülen en büyük dalganın boyu ise yaklaşık 26 metre olmuştur.
Sumatra, Endonezya Tsunamisi26 Aralık 2004 tarihinde Endonezya'nın Sumatra Adası açıklarında, yerin 30 km derinliğinde 9.1 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Tsunamiye sebep olan depremin oluştuğu fay hattının uzunluğu 1300 km'di. Fay hattı boyunca yatay olarak metrelerce yükseliğinde dalgalar oluştu. Tsunami dalgasının en büyük olanı 50 metreydi ve Sumatra Adası'ndaki Meubolah yerleşkesinin 5 km kadar içine girdi.
Sumatra Adası açıklarında meydana gelen 9.1 büyüklüğündeki depremin yarattığı tsunami, bugüne kadar görüntüsü en çok kaydedilen ve dünya üzerinde en çok yankı yaratan tsunami oldu. ABD, Birleşik Krallık ve Antarktika'da bile su seviyesinde yükselmeler gözlemlendi. Dünya genelinde 10 milyar dolarlık maddi hasar oluştu. 230 bin kişi yaşamını yitirdi.
Lizbon, Portekiz Tsunamisi1 Kasım 1755'te İberya Yarımadası'nın Atlas Okyanusu açıklarında 8.5 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Deprem sebebiyle Portekiz ve İspanya'nın kuzeyini vuran ve yüksekliği yer yer 30 metreye ulaşan 3 büyük tsunami dalgası oluştu.
Tsunaminin etkisi o kadar büyüktü ki Orta Amerika ülkesi Barbados bile 1.5 metre yüksekliğindeki dalgalardan nasibini almıştı.
Deprem ve beraberinde meydana gelen tsunami sebebiyle Portekiz, Fas ve İspanya'da 60 binden fazla kişi yaşamını yitirdi.
Sanriku, Japonya TsunamisiJaponya tarihinin en yıkıcı sismik olaylarından biri olarak geçen 1896 Sanriku depremi, 8.5 büyüklüğünde gerçekleşmiştir. Depremden sonra ise sismologlar tarafından depreme oranla tahmin edilenden çok daha büyük olduğu söylenen tsunami yaşanmaya başladı. Yaklaşık 40 metreyi bulan dalgalarla beraber yaşanan tsunami, çok fazla evi yerle bir etti ve yaklaşık 22.000 insanın ölümüne yol açtı.
Tohoku, Japonya TsunamisiJaponya'nın Tohoku olarak bilinen kuzeydoğusundaki eyaleti Miyagi'de, 11 Mart 2011'de 9 büyüklüğünde bir deprem ve sonrasında büyük çaplı oldukça yıkıcı bir tsunami gerçekleşti. Yaşanan depremin dünya üzerinde yaşanan en büyük 5 deprem arasında olduğu açıklandı. Deprem sonrasında ise 40 metreye ulaşan dev dalgalarla beraber tsunami gerçekleşti ve bu tsunami sonucu binlerce insan zarar gördü. Günümüzde bile hala tsunami sonucu kaybolan ve bulunamayan insanlar olduğu söyleniyor.
Krakatau, Endonezya TsunamisiTsunamilerin nedeni çoğunlukla deprem olsa da volkanik patlamalar da tsunamiye sebep olabilir. Bunun bir örneği, 27 Ağustos 1883 gününde Endonazya'da gerçekleşti. Endozya'nın Krakatau Yanardağı'ndaki volkanik patlama sonucu 165 köy yandı ve ardından oluşan tsunamiyle beraber yaklaşık 36.000 kişi hayatını kaybetti. Tsunami dalgalari ise 30 metreyi aşan dev dalgalara sebep oldu.
Aletiuan Adası, Alaska Tsunamisi1 Nisan 1946 tarihinde Alaska'nın Aleut Adaları'nda bir deprem meydana geldi. Bu deprem sonucunda ise Pasifik çapında etkili olan bir tsunami tetiklendi. Dev dalgalar oluşturan tsunami sonucu can kaybının yanında maddi olarak da büyük tahribat oluştu. 26 milyon doların üzerinde maddi kayıp oluşan tsunaminin ardından, özellikle Hawaii Adası'na ait olan Hilo kenti en fazla hasarı olan yerlerden biri oldu.
Ryukyu Adaları, Japonya Tsunamisi24 Nisan 1771 tarihinde, Japonya'ya ait Büyük Okyanus üzerindeki Ryukyu Adaları'nda gerçekleşen 7.4 büyüklüğündeki deprem, çevre adalar da dahil olmak üzere büyük hasara yol açtı. Yaklaşı 12.000 kişinin öldüğü tsunami sonucu 86 metre uzunluğuna ulaşan dalgalar oluştu.
Unzen, Japonya Tsunamisi1792 yılında gerçekleşen Unzen depremi ve tsunamisi, tıpkı Endonezya'daki Krakatau tsunamisinin oluşumu gibi Japonya'da bulunan Unzen dağının volkanik faaliyetlerinden kaynaklı patlaması sonucu oluştu. Oluşan tsunaminin büyük ihtimal volkanik patlamadan kaynaklı olduğu düşünülse de nedeni tam olarak bilinmiyor. Ancak oluşan tsunami, öyle büyük dalgalar oluşturdu ki megatsunami sınıfına girdi. Dalgalar 100 metreyi buldu ve büyük tahribata yol açtı.
Vajont Barajı, İtalyaKullanıma açıldığı tarihte dünyanın en yüksek barajı unvanına sahip olan Vajont Barajı, mühendislik faciası olarak tarihe geçti çünkü baraj çevresinde hiçbir güvenlik önlemi alınmamıştı. Ve başarısız bir mühendisliğin sonucu olarak da tarihin en kötü baraj felaketlerinden biri yaşandı. 9 Ekim 1963 günü, barajın yakınlarındaki bir dağdan göle kaya parçası düşmesi sonucu 250 metre yüksekliğinde şu ana kadar görülen en büyük tsunami dalgalarından biri oluşuyor. Bu felaket sonucu baraj yakınlarındaki çoğu ev yerle bir oluyor ve yaklaşık 2.000 kişi hayatını kaybediyor.
St Helens, ABD TsunamisiListeye, volkanik patlama sonucu gerçekleşmiş bir tsunamiyle daha devam ediyoruz. 27 Mart 1980'de Amerika'nın Washington eyaletindeki St. Helens Dağı'nda volkanik patlama başladı. Patlamalar sonucu, dağın büyük bir kısmı çökmeye uğradı. Meydana gelen toprak kayması, dağın yanında olan Spirit Gölü'ne doğru aniden akmaya başladı. Göle doğru gerçekleşen bu toprak kayması ise megatsunami sınıfına giren devasa dalgalara sebep oldu. Öyle ki en büyük tsunami dalgasının 260 metreyi bulduğu söyleniyor.
Lituya Körfezi, AlaskaDünyanın en büyüğü olarak kayıtlara geçen 1958 tarihli Lituya Körfezi'nde oluşan tsunami, Eyfel Kulesi'nin yaklaşık iki katı büyüklüğünde 600 metreye ulaşan dalgalara neden oldu. Bu denli büyük bir tsunaminin oluşmasında Alaska'daki Lituya Körfezi'nde 8.3 büyüklüğünde gerçekleşen deprem etkili oldu. Deprem sonucu 90 milyon tonluk bir kayanın kırılıp düşmesi tetiklendi. Kaya parçasının Lituya Körfezi'ne düşmesi yüzünden de megatsunami olarak sınıflandırılan bir tsunami oluştu.
