Günümüzden yaklaşık 1750 yıl önce inşa edilen Aizanoi Binasında hem borsa işlemleri yapılmış, hem Roma İmparatoru Dioeletianus'un enflasyonla mücadele amacıyla hazırladığı mal satış bedelleri taş bloklar üzerinde duyurulmuştur.
Dünyanın ilk borsası, Kütahya Çavdarhisar'da bulunuyor. MS ll. Yüzyılın sonlarında gıda pazarı (Macellum) olarak kullanılmış olan Aizanoi'nin taş bloklarında Roma İmparatoru Dioeletianus'un MS 301 yılında enflasyonla mücadele için yaptığı fiyat tespitlerinin bir kopyası da mevcut. Bu yazılarla imparatorlu pazarlarında satılan tüm malların satış ücretleri ilan edilmiş. Aizanoi, bu haliyle dünyadaki ilk borsa binalarından biri olma özelliğini taşıyor.
Bugünün ticaret borsaları niteliğindeki gıda pazarı bundan tam 1750 Yıl önce MS 250 de kuruldu. Kuruluşundan 50 Yıl sonra MS 301 Yılından itibaren ise hem borsa işlemleri yapıldı, hem de enflasyonla mücadele amacıyla fiyat tespitleri ilan edildi. O devirde işlem gören malların fiyatları sabitleştirilmiş, ülke genelinde enflasyona karşı tedbir alınmıştı. Üretilen mallar arasında çapraz fiyatlandırma yapılarak fahiş fiyattan mal alımı engellenmiştir.
M.S.II. yarısında olasılıklı gıda pazarı (Macellum) olarak kullanılmış olan yapı da, Roma İmparatoru Diocletianus'un M.S. 301 yılında enflasyonla mücadele için yaptığı ücret tespitlerinin bir kopyası taş bloklar üzerine yazılmıştır. Bu yazıtlarda imparatorluk pazarlarında satılan tüm malların satış ücretleri yer almaktadır.
1971 yılında kazısı yapılan borsa binasının kısmen onarılan duvarlarında Latince ve Grekçe olarak yazılan çeşitli mal ve hizmetler için belirlenen fiyatlar bulunmaktadır. İmparator Diocletianus'un İ.S 301 yılında enflasyonla mücadele için yaptığı ücret tespitlerinin bir kopyası vardır. Borsa yapıtı etrafındaki taşlar üzerinde imparatorluk pazarlarında satılan tüm malların fiyatları yer almaktadır. Örneğin; kuvvetli bir köle iki eşeğin fiyatına, bir at ise üç köle fiyatına eşittir.Aizonai'nin antik çağda Agorası yani pazar yeri içinde veya yakınında bu yapı bulunmaktaydı. Macellum yapıları, antik çağın et ve balık pazarları idi. Bu yapı da Roma döneminden kalmadır.
Yapının en önemli özelliği M.S. 290'larda İmparator Diocletianus'un çıkarttığı bir kanunun Latince metninin duvarlarında yazılı olmasıdır. "Maksimum Fiat Listesi" adı verilen bu kanun, Akdeniz civarındaki Roma topraklarında satışa sunulan mal ve hizmetler için sabit fiyatlar saptamayı amaçlamakta idi. Sürekli artan enflasyona karşı, halkın aynı ürünü her yerde aynı fiyata (zamsız) alabilmesi için aklınıza gelebilecek her şey için fiyatlar saptanmıştı. Köleden ayakkabıya, asker ücretinden, bira ve şarap fiyatına, cam bardaklardan, seramiklere, çivilerden, öğretmen maaşlarına, her türlü hizmet ve ürünün fiyatı burada görülebilir.
Bu kanun işe yaramamış, çünkü tüccarlar bu sefer malları satmak yerine stokçuluk yapmaya başlayarak, piyasaları çökertmişler, gene kendi istedikleri fiyatlar kabul olunana kadar da bunu sürdürmüşler. Kanun M.S. 300'lerde yürürlükten kaldırılır ve paranın ve metaların değeri piyasada dalgalanmaya bırakılır. Romalıların kapitalizmin acımasız kuralsızlığına karşı çıkarttıkları tek devletçi kanun olarak tarihe geçmiştir. Yazıtın bir kopyası da Aphrodisias da, şehrin borsa binasının duvarında ele geçmiştir.
Konu: Dünyanın ilk Borsası (Okunma sayısı 1545 defa)