Gönderen Konu: Tohum toplama ve saklama  (Okunma sayısı 11288 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı GeZGiN

  • Yönetici
  • DoğaKolik
  • *****
  • İleti: 7726
    • insan ve doğa
Tohum toplama ve saklama
« : 31 Ekim 2012, 15:26:39 »
TOHUM ÜRETİMİ
Ağaç ıslahının amacı,orman ağaçlarının genetiksel özelliklerinden yararlanarak yeni kurulacak ormanların,birim alandaki odun hammaddesi verimini kalite ve miktar olarak en üst seviyeye çıkarmak,rüzgar,kar gibi doğal afetler ile böcek, mantar vb. biyolojik zararlılara karşı daha dayanıklı olmalarını sağlamaktır.

Bu nedenle ağaç ıslahının ağaçlandırma ve silvikültür ile çok yakın ilişkisi bulunmaktadır.Belki toprak işleme ve bakım metotları ile birim alandaki verimi bir miktar arttırmak mümkün olabilir ancak ağaç ıslahının sağladığı artışı başka hiçbir yöntemle sağlamak mümkün değildir.
Ormancılığımızın ana gayesi olan devamlılığın sağlanması ve ağaç ıslah çalışmalarından başarılı sonuçların elde edilebilmesi için ormanlarımızda tür ve genetik çeşitliliğin korunması gerekmektedir. Eğer bir türün genetik tabanı dar ise o türün ıslahından çok iyi sonuçlar beklemek yanlıştır.

Bugün orman ağaçları ıslahında kullanılan metotlar 3 grupta toplanmaktadır.

1) Selektif Islah
2) Melezleme ıslahı
3) Mutasyon ıslahı
Ülkemizde ağırlıklı olarak selektif ıslah kullanılmaktadır.Diğer iki ıslah metodundan özellikle melezleme ıslahı ormancılıkta büyük gelecek vaat etmektedir.

TOHUM KAYNAKLARI
Ağaçlandırmada ıslah edilmiş tohum kullanılması Birim alandaki verimi arttırmada önemli ölçüde etkili olmaktadır.

a)Tohum meşcereleri,(27 türden, 345 adet,46899 Ha.)
b)Tohum plantasyonları,(19 türden,35 adet,184 Ha.)
c)Klonal tohum bahçeleri'nden elde edilmektedir.
Bu tohum kaynaklarından en büyük kazancı klonal tohum bahçeleri sağlamaktadır. Ağaçlandırmalarda kullanılan tohumlar, rasgele meşcerelerden değil de tohum meşcerelerinden üretildiğinde %20, tohum bahçelerinden üretildiğinde %30 daha fazla son hasılada artım sağlamaktadır.

Yukarıda ağaç ıslahının amacından bahsetmiştik.Ağaçlandırmanın en önemli amaçlarından birisi de kalite ve kantite bakımından en yüksek artımı ve yetişme muhitine en iyi uyumu sağlayan ormanlar kurmaktır. Bu amaca ulaşmada tohumun önemi çok önemlidir.

Ağaçlandırmaların başarısı,öncelikle uygun orijinli, verim yetenekleri önceden bilinen ve iyi vasıflı tohumların kullanılmasına bağlıdır.Gerçi iyi ağaçlandırma metotları ve bakım tedbirleri ile yeni kurulan ormanların kalite ve verim değerlerini az veya çok yükseltmek mümkün olabilir; ancak bu devamlı masrafı gerektirir ve belirli sınırlar içinde kalmak koşuluyla yalnızca o genarasyonda etkisini gösterir.

Buna karşın uygun orijinli ve iyi irsel özelliklere sahip tohumlar kullanıldığında, gelecek genarasyonlarda da iyi niteliklerini devam ettirir.

Tohumun,ağaçlandırma yatırımlarındaki maliyet yönünden payı çok düşük olmasına karşın son hasıladaki hacim ve kıymet yönünden etkisi çok büyüktür.
İsveç'te gelişi güzel toplanan ve kullanılan tohumlar ile kurulan ormanlar, her türlü silvikültürel tedbire ve müdahalelere karşın yalnızca ekonomik değer bakımından yetersiz kalmamış,bunların varlıkları dahi zamanla tehlikeye dönüşmüş ve sonuçta bu sahaların yıllar sonra yeniden ağaçlandırılması zorunlu hale gelmiştir.
Uygun orijinli ve kaliteli tohum kullanmanın önemini en iyi belirten sözlerden birini SMİTT söylemiştir."Eğer biz muayyen bir yerde bu gün için uygun tohumlara sahip değilsek, uygun tohumları elde edene kadar orada ağaçlandırmayı durdurmalıyız."Bu nedenle boyutları çok küçük olmasına karşın marifetleri çok büyük olan bu materyalin ,üretimine,saklanmasına,ekimine ve elde edilen fidanların sahalara dikimine kadar her aşamasına çok özen göstermemiz,bu işi basit bir tohum toplama ve kullanma olarak algılamamız gerekmektedir.

TOHUM ÜRETİMİ
Tohum üretimine başlamadan önce bazı ön çalışmaların yapılması gerekmektedir.Öncelikle tohum üretimi yapılacak meşcerelerin tohum verimi tespit edilmeli,türlere,yıllara ve yöreye göre en uygun tohum toplama zamanı belirlenmelidir.

VERİM TESPİTİ
Orman ağaçlarının tohum verimi,türe,rakıma ve yıl içindeki iklim durumuna göre değişiklikler göstermektedir.Örneğin; kızılçam 2 yılda zengin tohum vermekte,sedir de ise 4 yılda zengin tohum yılları tekerrür etmektedir.Çok yüksek rakımdaki meşcerelerde zengin tohum yılları optimumdaki meşcerelere göre daha geniş aralıklarla tekrarlanmaktadır.Ayrıca don,böcek ve kuş zararları da tohum verimini etkilemektedir. Bu nedenle tohum meşcerelerinde çiçeklenmeden tohum toplama zamanına kadar gözlem yapılmalıdır.Tohum üretim programları meşcerenin tohum verimine,tohum ihtiyacına ve stoktaki aynı orijindeki tohum miktarına göre verilmektedir.

TOHUM ÜRETİM METOTLARI
Tohum üretimi İlkbahar ve Sonbahar olmak üzere 2 periyotta yapılmakta olup;ilkbaharda kızılçam, halepçamı, sahilçamı,karaağaç sonbaharda; sarıçam, karaçam, ladin, göknar, sedir, servi ve yapraklı tür tohumları toplanmaktadır.

Orman ağaçlarında,tepenin üst kısmındaki tohumlar,diğer bölümlerdeki tohumlara göre,1000 tane ağırlığı,çimlenme kapasitesi ve fidan büyüme enerjisi bakımından daha iyi özelliklere sahiptir.Ayrıca üst kısımda yabancı tozlaşmanın daha elverişli olduğu ve kendileme olasılığının daha az olduğu orman ağacı tohumlarının üretimi 3 şekilde yapılmaktadır.

Bunlar:
1)Dikili ağaçlardan toplama:Tüm ibreli türler ile Huş, Karaağaç, Dişbudak, Akçaağaç, Okaliptüs v.b.
2)Tohum dökümünden sonra yerden toplama: Meşe, Kayın, Kestane, Ceviz
3)Suda toplama:Mecbur kalındığında sadece kızılağaçta uygulanır.
Tohumlar mutlaka tohum meşcerelerinden ve tohum bahçelerinden toplanmalıdır.Tohum meşcerelerinde ise mümkün olduğunca nüveden ve iyi nitelikli ağaçlardan yapılmalıdır.

Tohumların kozalaklardan çıkarılması şu metotlarla yapılmaktadır.
a.Güneş Metodu
b.Sıcak Oda Metodu
c.Modern Metot (Tohum Çıkarma Evleri)

TOHUMLARIN SAKLANMASI
Saklama,orman ağacı tohumlarının,toplanmasından ekilmesine değin geçen zaman içinde kalitelerine zarar vermeden tekniğine uygun olarak muhafazasıdır.
Tohumun özelliğine bağlı olarak,tohum saklama ortamı ve tekniği farklılıklar göstermektedir.Biz de yaygın olan tohumların soğuk hava depolarında saklanmasıdır. Tohumlar,hava ve ışık almayan ağızları kapalı ,galvanizli saçtan yapılmış metal kaplarda saklanmalıdır.Bez torba veya çuval gibi geçirgen kaplarda saklanması halinde tohumların rutubeti düşeceği için,saklama koşulları bozulacaktır.

Tohumların saklanmasında rutubetin düşürülmesi için ısı kaynağından yararlanılması doğru değildir.En doğru yol hava sirkülasyonu sağlamak suretiyle rutubetin düşürülmesidir.

Kaynak : http://www.bursacevreorman.gov.tr/agmtu.htm


Sebzelerden Tohum Alınması
Standart tohum, hepimizin bildiği, tohumunu kendimiz alabildiğimiz tohumlardır. Aslında bitki ıslahında bir ıslah aşamasıdır standart tohum. Saf hat ve ortalama bir verim alınabilir tohumluğu ifade eder. Eğer standart tohumu ticari olarak üretecekseniz “308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu” kanunu dahilinde gerekli mevzuat ve yönetmelikleri iyi takip etmelisiniz tabi hibrit tohum içinde aynı kanun geçerlidir..

Hibrit tohum ise hepimizin bildiği lise yıllarında ders kitaplarında öğrendiğimiz Mendel Kanunlarında bahsi geçen bezelyelerin melezlenmesi yöntemlerinde olduğu gibi bu yöntemin tüm sebzelerde sebzenin kendi özelliklerine uygun olarak yapılması işlemidir. Kısaca açıklamak gerekirse iki ayrı özellik gösteren sebze çeşidinin birisini anne diğerini baba çeşit olarak kullanıp, yani birisinin dişi çiçekleri, diğerinin erkek polen tozları kullanılarak elle bu iş için özel yapılmış aletlerle tozlaştırma yapılarak elde edilen tohumda melez azmanlığı dediğimiz ilk dölde yüksek verim alınması esasına dayanır. Bu tohuma halk dilinde İsrail tohumu da denilmekle birlikte, esas İsrail tohumluğu artık genetik olarak değiştirilmiş GDO çeşitlerine denmektedir. İsrail tohumu denmesinin bir nedeni de dünyada en çok hibrit üretiminin ve araştırmasının İsrail’de yapılması veya yahudi yatırımcıların hibrit tohumluğunun ticaretini yapmalarıdır. İşin daha aslı ticari bir yaklaşımdır. Zira kim genetik (DNA düzeyinde) ıslah laboratuvarını kurarsa bildiğimiz manada İsrail tohumunu üreten odur. Yani bu sadece bir isimlendirmedir. Üretilen hibritler İsrail’de Amerika’da üretildiği kadar yerli olarak mükemmel şekilde ülkemizde de yerli tohum firmaları tarafından üretilmektedir. Bu konuda ileriki yıllarda yerli tohum firmalarının bu işi iyice öğrenip uluslar arası düzeye geldiklerine şahit olacağımızı görüyor ve inanıyorum. Yine bu manada okuyucularımızı tohum tercihi yaparken yerli firmaları seçmelerini tavsiye ediyorum. Tek sorun bitkiyi DNA düzeyinde değiştirerek tohumculuğun yönünü değiştiren GDO teknolojisindedir, bu tür tohumlarda zaten yasal değildir alımı satımı ve pazarlanması yasaktır.

Sebzelerden tohum eldesinde bir esas da sebzemizin farklı bir çeşidinden rüzgarla veya böcekler yoluyla toz gelip doğal melezleme olma ihtimaline karşı iki çeşit arasındaki uzaklıktır, biz buna izolasyon mesafesi diyoruz. Bu mesafe sebzeye göre değişmekle birlikte 0-500 metredir. İşte tatlı biber tohumu aldığınızda arada acı biberlerinde çıkmasının nedeni budur yani yabancı döllenme yoluyla gerçekleşen tozlaşmayla meydana gelen tohumlar. Bütün bunlar da tohum üreticileri için gerekli yönetmelik ve mevzuatta bulunmaktadır.


Domatesten Tohum Alınması
Domateste izolasyon mesafesi 0 m dir. Kendine döllendiğinden mesafeye gerek yoktur. Domates bahçemizde gezip beğendiğimiz domateslerden hastalıksız bitkileri tespit ediyoruz. Şekilsiz, hastalıklı, çeşidin beğenilen görüntüsünü vermeyen meyveler koparılıp atılır. Genelde ilk meyvelerin tohumluğa ayrılması gibi bir kanı vardır. Bunun nedeni ilk meyvelerin tohumlarından elde edilecek ileriki yıllardaki bitkilerin erkencilik özelliğinin olmasıdır. Tohum ekstra aradığımız bir özellik yoksa çeşit özelliğini gösteren her meyve tohum almaya müsaittir. Bu şekilde şekilsiz ve hastalıklı meyveler dışında tohumluğa beğendiğimiz domatesleri bir işaretle belirliyoruz ve bu domatesleri hasat etmeyip iyice olgunlaşmasını bekliyoruz. Zamanla iyice kızaran domates de tohumlar iyice olgunlaşır. Koparılan meyve yarı gölge, kuru, rüzgar tutmayan bir yerde sap tarafları aşağı gelecek şekilde bir hafta kadar bekletilir. Daha sonra ortalarından kesilerek başparmağın yardımıyla veya bir kaşıkla tohumlar et kısmından ayrılırlar. İnce bir elek üzerinde temiz su ile yıkanarak havalı, gölge bir yere serilen bez üzerinde kurutulur, ovalanarak torbalara konur, etiketlenir. Etiket üzerine tohumun çeşidi, alındığı tarih, tohum miktarı gibi bilgiler yazılır.

Burada bir konuya izah getirmek gerektiğini düşünüyorum, domates de salçaya işlendiğinde elde edilen posadan alınan tohumlar daha kolay ve pratik tohum elde etme yöntemi gibi görülse de seçme tohum olmadığından bu tohumlardan iyi fide ve bu fidelerden de istenilen kalitede mahsul almak mümkün olmayabilir.


Biberden Tohum Alınması
Biberlerde izolasyon mesafesi 250 m dir. Bahçede dolanarak iyi gelişmiş bitkiler tespit edilir. Bu bitkilerin uç ve en dip tarafındaki daha önce oluşmuş biberler koparılır. Ortada ortadan biraz aşağıdaki biberlerden en düzgün büyümüş olanlar bırakılarak diğerleri de koparılır. Bu şekilde tohumluğa ayrılan biberle bitki üzerinde kalır ve iyice kızarana kadar büyütülürler. İyice kızaran biberler bitkisinden koparılarak havadar bir yerde istenildiği kadar bekletilir. Bu esnada tohumlar daha iyi olgunlaşırlar. Daha sonra sap kısmından çekerek veya kuru olduğundan bıçakla ortadan yararak tohumlar bir yerde biriktirilir ve çıkan bu tohumlarda iyice kuruyana kadar bir bez üzerinde kurutulur, iyice kuruyan tohumlar torbalanır ve etiketlenir.


Patlıcandan Tohum Alınması
Patlıcan bahçemizde dolaşarak hastalıksız bitkilerden meyveleri düzgün, şekilli ve istediğimiz özellikte olanlardan seçilir. Bitki üzerinde beğenilen patlıcanlar dışındakiler koparılır ki bitki diğerleri için besin harcamasın. Zamanla bitki yeni çiçek açarsa o çiçeklerde koparılır. Bu şekilde bitki üzerindeki patlıcanlar iyice büyürler, eğer yere değme durumları olursa altına kiremit veya taş gibi bir nesne konularak kuru bir zemine oturtulur. Yaz sonuna doğru patlıcanlar iyice tohumluk özellikleri kazandıklarından koparılır, yarı gölge bir yerde birkaç hafta kadar bekletilerek meyve içindeki tohumların iyice olgunlaşmaları sağlanır. Daha sonra meyveler uzunlamasına yarılarak bir kova içerisindeki suya konulup ovulup dağılması sağlanarak dibe çöken çekirdekler ayrılır. Aynı suda yıkanıp süzülerek gölge bir yerde bez üstüne serilirler. Bir diğer ayırma yöntemi ise patlıcanın sap kısmının birkaç cm altından kesilmesi ve kabuğunun soyularak bildiğimiz kıyma makinesinden geçirilerek (korkmayın tohumlar kesilmez ve kırılmaz) çıkan posanın yine kovadaki suya konulması ve birkaç saat bekletildikten sonra dibe çöken tohumların ayrı bir yerde kurutulması yöntemidir. Bu şekilde bez üstünde yarı gölge veya yarı gölge bir yerde kuruyan tohumlar torbalara konarak etiketlenir.


Kabaktan Tohum Alınması
Bahçedeki kabaklar dolanılarak en uygun ve istenilen özellikte kabakları olan bitkiler tespit edilir ve kazıklar dikilerek işaretlenir. Meyveler hasat edilmez ve kısa sürede irileşir. Sonradan oluşan kabaklar hemen hasat edilir ki besin tüketimi fazla olmasın. Böylece yaz sonuna kadar iyice irileşen kabak saman sarısı rengini alır. Bitki ömrünü tamamlayıp yapraklar kurumaya yüz tutunca bu kabaklar toplanır. Ambar gibi bir yerde istiflenirler kabak içinde tohumlara bir şey olmaz. Bahçe zamanlarının az olduğu zamanlarda bu kabaklar yarılarak içlerindeki tohumlar çıkarılır. Tohumlar çıkarılırken iyi tohumcular kabağın uç kısımlarına denk gelen tohumlar ile orta kısımdaki tohumları ayırırlar, orta kısımdaki tohumların tohumluk özellikleri daha iyidir. Tohumlar ayrıldıktan sonra tohumların üzerindeki kayganlık giderilinceye kadar suyla yıkanır. Elde edilen tohumlar gölge veya yarı gölge bir yerde kurutularak torbalara konularak etiketlenir ve kuru ve havadar saklama yerlerine konur.


Hıyardan ohum Alınması
Bahçedeki bitkiler gezilerek hastalıksız, iyi bitkiler ve bu bitki üzerindeki hıyarlar tespit edilir. Tohuma ayrılmış hıyarla bitkinin uç kısımlarından ziyade kök kısmına yakın olanlar tercih edilir. Bunun nedeni bu tohumluklardan daha erken meyve alınabilmesidir. Bu şeilde tohum alınacak bitkiler üzerinde seçilenler dışındaki hıyarlar koparılıp atılır. Bitkinin son zamanlarına doğru yapraklar da kuruyunca tohumluk hıyarlar koparılır. Havadar gölge bir yerde birkaç hafta bekletilirler. İşlerin azaldığı zamanlarda hıyarlar bıçakla yarılarak içlerindeki tohumlar alınıp yıkanarak gölge yerde iyice kurtulur ve torbalanıp etiketlenir.


Bamyadan Tohum Alınması
İyi gelişen bamya bitkilerinin orta ve ortadan aşağıda oluşmuş normal görünüşlü meyveleri koparılmaz. Bunlar kısa zamanda büyüyüp kartlaşarak tohumluk bırakıldıklarını gösterir duruma girerler. Zamanla sararıp kururlar, çatlayıp tohumları dökecek dereceye gelmeden koparılıp havadar ve kuru bir yerde muhafaza edilirler. Uygun bir zamanda dövülerek veya elle kabukları ayrılarak tohumları çıkarılır. Ayrılan tohumlar paketlenir ve etiketlenir.


Fasulyeden Tohum Alınması
Bahçede dolanarak kuvvetli gelişen sağlıklı bitkilerin yoğun olduğu bölgeden bitkiler işaretlenerek bu bölgenin fasulyesi koparılmaz öyle bırakılır. Tohumluklar iyice sararıp kuruyunca bitkiler kökleriyle sökülerek güneşte 3-4 gün bekletilir. Sonra sopa ile dövülüp rüzgarda savrularak tohumluk daneler kavuzlarından ayrılır. 3-4 gün kadar yarı gölgede havadar bir yerde serilerek kurutulurlar. İyice kuruyunca torbalanarak paketlenirler.
« Son Düzenleme: 01 Haziran 2013, 10:38:41 Gönderen: GeZGiN »

Tags: