Tuz Gölü’nün güneyinde yer alan sazlıklarla çevrili tatlı su gölü (Eşmekaya Gölü) ile göl çevresindeki birkaç küçük göl (Turna ve Sülüklü Gölleri, Tepeköy Bataklığı, Akgöl ve Bezirci Gölleri) ve içerisinde çok sayıda pınarın bulunduğu geniş bataklık, sulak çayırlıklar ve mera alanlarından oluşmaktadır.
Kurumadan önce barındırdığı kuş varlığı ile ülkemizdeki uluslararası sulak alanlardan biri idi. 1990’lı yıllarda yapılan gözlemlerde, alanda 73 çift Karaboyunlu Batağan, 30 çift Macar Ördeği, 2 çift Dikkuyruk, 1 çift Bozkır Delicesi (türün Türkiye’de bilinen tek üreme alanıdır), 15 çift Çayır Delicesi, 3 çift Saz Delicesi, 6 çift Turna, 10çift Mahmuzlu Kızkuşu, 50 çift Gülen Sumru’nun ürediği belirlenmiştir. Alan aynı zamanda başta kazlar ve ördekler olmak üzere su kuşları için önemli bir kışlama alanıdır. Oldukça küçük bir göl aynasına sahip olmasına karşın 1994 yılı Aralık ayında Eşmekaya Gölü’nde 21 000’in üzerinde su kuşu sayılmıştır. Yine 16 Mart 1994 yılında göç sırasında alanda 9550 Leylek görülmüşür.
Yukarıda belirtilen özelliklerinden dolayı, Eşmekaya Gölü ile çevresindeki sulakalanları ve bu alanlarla ilişkili çayır ve meraları kapsayan 4500 hektarlık alan 1992 yılında Doğal Sit Alanı, 1994 yılında ise Yaban Hayatı Koruma Alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır.
