Fotoğrafik TekniklerBir fotoğrafı iyi bir fotoğraf yapan fotoğraf makinesi değil fotoğrafçıdır. Doğada bol pratik yaparak yeteneklerinizi geliştirmeniz gerekir. Zamanla kendi tarzınızı geliştirdiğinizi göreceksiniz. Ancak iyi bir kuş ve doğa fotoğrafçısı olmak için aynı zamnda iyi bir gözlemci olmak gerektiğini de unutmayın. Gördüğünüz kuş veya çiçek nedir, hangi türler, ne tip habitatlarda bulunur, türlerin davranış biçimleri nedir? gibi bilgileri edinmek gerekir. Kuşlar, çiçekler, mantarlar ve böceklerle ilgili çeşitli yardımcı kitaplar edinip bunları çalışmakta büyük yarar vardır.
KompozisyonBir konuyu, fotoğraf karesine aktarmanın pek çok yolu vardır. Sizin özgün tarzınızı belirleyecek olan da konuyu, küçük bir kareye sığdırırken kullanacağınız yöntem olacaktır; başka bir deyişle kompozisyon kurma yeteneğiniz. İyi bir kompozisyonu oluşturan tüm öğeleri tarif etmek zordur, zira bunu yapmanın pek çok şekli olabilir, burada sadece kompozisyonun temel öğelerine değinmekle yetineceğim. Başarılı bir kompozisyonun içindeki tüm etmenler izleyicinin ilgisini çekecek şekilde dizilmiş olmalıdır:
Işık ve gölgeIşığın başarılı kullanımı, solgun renklerin hakim olduğu ortamlardan başarılı fotoğraflar çıkarabilmenizi mümkün kılabilir. Bir an siyah-beyaz fotoğrafı düşünecek olursanız ışığın gücünü daha iyi kavrayabilirsiniz. Kısaca vurgulamak gerekirse: ışığın aydınlattığı alan izleyicinin dikkatini çeken alandır. Geride kalan alanlar ise ışık düşen alanları dengeli biçimde besleyerek fotoğrafta üçüncü boyutun oluşmasına katkıda bulunurlar. Resim 1'de gördüğünüz flamingoyu içinde bulunduğu ortamdan soyutlayabilmek ve kuşun çarpıcı rengini vurgulayabilmek için -1.5 f/durak (eksi) pozlandırma uyguladım. Söz konusu işlem yapılmamış olsaydı, bu sıradan bir flamingo fotoğrafı olacaktı ve fazla ışık kuşun renklerini solgun, beyaza dönük pembe, gölgelik alanları ise uçuk gri olarak gösterecekti.
Günün fotoğraf çekmek için en uygun ışığı, güneş doğduktan hemen sonra ve güneş batmadan önceki saatlerde bulunabilir. Resim 1'de görülen flamingo fotoğrafı güneş batmadan önce çekilmiştir. Geleneksel olarak güneşi arkamıza veya yanımıza alarak fotoğraf çekmek en iyi sonuç veren yöntemlerdir. Gün ışığı yeterli olmadığında veya istenmeyen gölgeler (dal ve yaprak) konunun üzerine düştüğünde bunları gidermek için yapay ışık kaynağı (flaş) kullanmak gerekir.
Renkler ve ahenkGüçlü, parlak renkler izleyicinin dikkatini çeker. Örneğin kırmızı rengin insanların beyin hücrelerini uyardığı kanıtlanmıştır. Öte yandan renklerin uyumu (ahenk) ve uyumlu karışımlar (sarı-mavi) izleyiciyi olumlu etkiler. Gün ışığının dikey ve yatay gelmesi renk tonlarını etkiler. Güneş doğarken veya batarken ışınlar yatay geldiğinden ışığın ultra-viole etkisi azalır, bundan dolayı kırmızı ve sarı tonlar kuvvetlenir, abartılı çıkar. Işığın dik olarak geldiği saatlerde artan kontrastı dengelemek ve renk ısısını korumak için polarize filtre kullanılmalıdır.
Açı ve derinlikFotoğrafın çekildiği açı objelerin görünüm ve derinliğini dramatik biçimde değiştirir. Bir objeyi yukarıdan (tepeden) çekmek fotoğrafı iki boyuta indirecek (sağdaki fotograf) oysa diz çökerek veya yere yüzükoyun uzanarak yandan (yüzeyden) çekmek konuya derinlik katacak, (aşağıdaki fotoğraflar) fotoğrafa üçüncü boyutu kazandıracaktır. Öte yandan derinlikte detayın önemli olduğu manzara fotoğraflarında alan derinliğini artırmak için f/14 gibi yüksek f/durakları tercih edilmelidir. Hareketli fotoğraflar çekerken önemli olan merkez objenin netliği olduğundan f/2.8 gibi mümkün olan en düşük f/durağı tercih edilir. Nitekim düşük f/durağı tercih etmek daha süratli hız aralıklarında çekim yapmayı mümkün kılar ve objelerin hareketli olmasından doğan netlik risklerini de en aza iner.
Fon ve ufuk çizgisiFotoğrafı çekilen objenin dışında arka planda veya kenarlarda neyin nasıl bulunduğuna da dikkat etmek gerekir. Fon'da veya kenarlarda objeyi perdeler şekilde duran, ilgiyi dağıtacak detayların (dallar, yapraklar, çöp vb yıgınlar gibi) bulunmamasına ve ufuk çizgisinin yatık değil (Resim 3), düz olmasına (soldaki fotograf), ayrıca fotoğraf alanını tam ortadan değil ortanın altından bölmesine özen gösterilmelidir. Fonda istenmeyen objelerin bulunmaması için temel objeye gösterilen dikkatin aynısını göstermek gerekmektedir. Kısaca konu kadar, konunuzun etraf ve arkasını gözlemlemeniz büyük önem taşır.
Kadraj ve anlatım disipliniObjelerin ne kadarının fotoğraf karesi içine alındığı ve bunun karenin neresine yerleştirileceği önemlidir. Burada pek çok seçenek karşımıza çıkar, örneğin bir kuşu çekerken portre veya tüm gövde tercih edilebilir ya da kuşun yaşadığı ortamı vurgulamak için kuş biraz daha küçük tutularak içinde yaşadığı habitat hakkında fikir verilmesi sağlanabilir. Kuşun gövdesinin tamamını kapsayan bir fotoğrafta, gövdenin yatay kadrajda tercihen sağ veya sol alt köşeye (bakış yönüne göre) yerleştirilmesi anlatımı güçlendiren bir uygulamadır. Anlatım gücünü artırıp fotoğrafı değerli kılmak için objeyi sabit çekmek yerine belirgin bir davranışı sergilerken çekmekte fayda vardır. Uçarken, avını yakalarken, beslenirken, v.b. (Resim 4)
PozlandırmaTemel kompozisyon kurallarına yer verdikten sonra, pozlandırma ile ilgili bilgilere geçebiliriz. Pozlandırma ile basit olarak film yüzeyine düşecek ışığın dozajının ayarlanmasını kasdediyorum. Fotoğrafı başarılı kılacak en önemli etmenlerden biri filme ulaşan ışığın uygun ölçülerde olmasıdır. Filme ulaşacak ışığı ayarlamak için elimizde iki kontrol noktası vardır, objektif odak-diyafram değerleri (Av: f-durakları: f2.8-f22 arası) ve makinenin çekim hız aralığı (Tv: 1/4000sn-30sn). Her filmin az ve çok pozlandırmaya karşı toleransı değişiktir bu durumda kullandığınız filmlerin duyarlıklarını ölçmek size düşüyor, bunu tecrübe ile bulacaksınız. Bu iki kontrol noktası arasında ters oranlı bir ilişki vardır, birinin değeri arttığında diğeri azalır; örneğin poz değeriniz f5.6 de(Av), 1/500 (Tv) ise derinliği artırmak içi diyaframı kısarak f8 e(Av) getirirseniz hız (Tv) 1/250 ye düşecektir. Hızın düşmesini engeller ve değeri (Tv) 1/500 de bırakırsanız fotoğrafınız 1 f/durağı az pozlanmış olur. Fotoğrafa yeni başlayanlar makinelerinin otomatik olarak atadığı değerlerle çalışmalıdırlar, biraz tecrübe kazandıktan sonra pozlandırma egzersizleri yapılabilir, ancak ne yaptığınızı unutmamak için poz değerlerinizi bir kenara not almakta yarar vardır.
Kuşlar gibi hareketli konuları çekerken konuyu istenen netlikte dondurmak için mümkün olan en düşük f/durağı ve en yüksek hız değeri kullanılmalıdır. Fakat teleobjektiflerin f/durak değerleri düştükçe fiyatları artar. Örneğin 300mm f/5.6 bir lens 300 dolara alınabilecekken, aynı lensin f/2.8 durağına sahip olanı 3000 dolar değerinde olacaktır. Bu çarpıcı örneği verirken aynı zamanda kuş fotoğrafçılarının en önemli problemini de sanırım açıklamış oldum.
Fotoğraf makineleri tarafından otomatik olarak atanan değerler ile çoğu zaman optimum pozlandırma yapılabilir ancak bazı durumlarda işe el koyup otomatik pilotu devreden çıkarmak gerekebilir. Risk içeren durumlarda (açık veya koyu renkli kuşlar çekerken) öncelikle makineyi durak (Av) belirleyici otomatik konuma getirmekte ve kuş ile aynı uzaklıkta bulunan bir ağaç gövdesinden ışık ölçümü yaparak hızı (Tv) bu değere sabitlemekte yarar vardır. Bu yapılmadığı takdirde tıpkı yandaki fotoğrafta olduğu gibi TTL metre koyu renkli fondan etkilenerek beyaz tüylerdeki detayın kaybolmasına (beyaz patlaması) yol açar. (Resim 5)
Alan DerinliğiAlan derinliğini objektif değerlerini (Av) değiştirerek kontrol edebiliriz. Kural basittir: f/durağı değerini artırırsanız (ör:f18) alan derinliği artar, azaltırsanız (ör: f2. azalır. Peki alan derinliğini artırıp, azaltmak ne işe yarıyor? Alan derinliği arttıkça vizör içinde görülen her obje mümkün olan en net biçimiyle ve detaylı olarak filme çıkacaktır, bu yüzden manzara fotoğrafları çekerken makine tarafından atanan değerler yerine f14 gibi yüksek duraklar seçmeniz gerekir. Bir çiçek resmi çekerken ise onu arkadaki istenmeyen dal ve yaprak görüntülerinden soyutlamak (alan derinliğini azaltmak) için f5.6 gibi nisbeten düşük bir durak kullanılabilir.
F/duraklarını artırıp azaltırken dikkat edilmesi gereken nokta, alan derinliği arttıkça daha düşük hız aralıkları içinde veya flaş kullanarak çekim yapmamız gerektiğidir. Eğer objeniz hareketli ise veya rüzgardan dolayı sallanıyorsa alan derinliğini artırma çabalarınız başarısızlıkla sonuçlanabilir. (Resim 6)
Flaş KullanımıIşığın yetersiz olduğu durumlarda başarılı fotoğraf çekebilmek için flaşdan yararlanmak gerekir. Flaş yapay bir ışık kaynağı olduğundan objeye ve fona eşit oranda dağılmaz, örneğin objeniz sizden 10 m, fondaki yapraklar ise 20m uzakta ise, yapraklara objeye ulaşan ışığın ancak dörtte biri ulaşacak fon film üzerine iki durak daha az pozlanmış olarak çıkacaktır. Böyle bir ortamda Fonu da objeyle aynı oranda pozlamayı arzu ediyorsanız ek flaş üniteleri kullanmanız gerekecektir. Gece çekimlerinde ortaya çıkan bir başka problem olan ‘kızıl göz’ ü ortadan kaldırmanın en iyi yolu uzatma kablosu kullanarak flaşı makineden farklı bir açıda konuşlandırmaktır. (Resim 7)
Flaş bir taraftan güneş ışığının az olması veya olmaması nedeniyle kullanılırken, diğer taraftan da fazla olması nedeniyle ortaya çıkan istenmeyen gölgeleri ortadan kaldırmak için de kullanılır. Tamamen siyah renkli olan kuşların (sağdaki karatavuk gibi) tüyleri üzerinde detay vermek ve gözlerine ışıltı katıp gövdesinden ayırmak, ışığı arkasında bulunduran objeleri aydınlatmak için de flaş kullanılır. Gözlerdeki ışıltı fotoğrafa canlılık katan önemli bir öğedir, sırf bunu sağlamak için devamlı olarak flaş kullanmak da mümkündür.
Flaş ile çalışılırken makineniz en fazla 1/60 - 1/250 hız değerlerinde çalışır. Yüksek hız aralıklarında (1/250) gün ışığı ile flaşı dengelemek kolaylaşır. Gün ışığı ile flaşı aynı anda kullanırken (dolgu flaş) doğru pozlama yapabilmek için makinenizin TTL metresinin okuduğu değerde bir değişiklik yapmazken, flaş değerini 1 durak az ışık verecek şekilde ayarlamanız gerekir. Modern flaşların üzerinde tıpkı kameranızın üzerinde olduğu gibi artı-eksi pozlama düğmesi bulunmaktadır, eski tip flaşlarda bunu sağlamak için makine değerini sabitleyip, flaşın üzerindeki ASA ayarını 100’den 200’e getirmek gereklidir. Arkasında güneş bulunan objeler için böyle bir ayarlama yapmanıza gerek yoktur.
Uzaktan KumandaNormal şartlarda yeterince yaklaşılması mümkün olmayan veya sakıncalı olan (yuvada) kuşları fotoğraflamak için uzaktan kumanda aygıtları kullanmak gerekmektedir. Bu aygıtların kuşların etrafta bulunmadığı bir zamanda yerleştirilmesi ve tecihen iyi gizlenmesi gerekir. Uzaktan kumandaya bağlanmış makine kuşun konması beklenen noktaya netledikten sonra , kuşun göremeyeceği bir yere saklanarak sabırla beklemekten başka yapacak bir şey yoktur. Fotografları çektikten sonra düzeneği kaldırırken de aynen kurarken olduğu gibi kuşların uzaklaştığı zamanı beklemek gerekir. Kuşların hangi noktalara konduğunu ve makineyi nereye koyacağınızı tespit etmek için dikkatli gözlem yapmak gereklidir. Resim 8'deki fotoğraf, kara kızılkuyruğun istinat duvarının deliği içinde yuva yaptığı belirlendikten sonra üzerinde küçük teleobjektif olan bir düzeneğin yuva ağzının üç-dört metre gerisine gizlenmesiyle çekilmiştir. Bu sistemi kullanarak büyük tele objektifleriniz olmasa da mükemmel sonuçlar alabilirsiniz.
--------------------------------------------------------------------------------
Kaynak :
Serhan Oksay
www.serhanoksay.com
