KILAVUZ SEYRİ :
Kılavuz seyri, sahile ve sahil yardımcılarına yakın olarak seyrederken, dünya üzerindeki yeri kesin olarak belli olan ve haritalarda gösterilen sahil maddelerinden, seyir yardımcılarından ve iskandillerden yararlanılarak, mevkiin hassas bir şekilde hesaplanmasını sağlayan bir seyir türüdür.
KILAVUZ SEYRİ UYGULAYABİLMEK İÇİN; YERKÜRESİ ÜZERİNDEKİ YERİ KESİN OLARAK BİLİNEN MADDELERE, BU MADDELERİ GÖSTEREN HARİTALARA VE SEÇİLMİŞ BİLİNEN MADDELERDEN YÖN VE MESAFE BİLGİSİ SAĞLAYACAK SEYİR ALETLERİNE İHTİYAÇ VARDIR.
Bir başka deyişle; KILAVUZ SEYRİNİ UYGULAYABİLMEK İÇİN HEM SEYİR YARDIMCILARINA HEMDE SEYİR ALETLERİNE İHTİYAÇ VARDIR.
Kılavuz seyrinin önemi, tanımında da belirtildiği gibi, seyir tehlikelerinin bulunduğu, seyri tahditleyici, sahile yakın sularda yapılmasından kaynaklanır. Bu yüzden kılavuz seyri metodları ile saptanan mevkii çok hassas olmalıdır. Normal olarak kabul edilebilecek hata miktarı +/- 50 Yrd.dır. Ancak; mayın dökme/tarama, çıkarma harekatı, taranmış kanal seyri vb. askeri harekatlarda bu hata miktarının çoğu zaman +/- 10 Yrd. ya kadar indirilmesi istenir. Yine kılavuz seyri uygulanırken normal olaolarak 3 dakikada bir mevki konması gerekmektedir. Ancak kara bombardımanı gibi bazı özel harekatlarda bu sürenin bir dakikanın altına indirilmesi gerekmektedir.
KILAVUZ SEYRİ UYGULANIRKEN HASSAS VE SÜRATLİ BİR ŞEKİLDE MEVKİİ KOYMAK GEREKMEKTEDİR. BUNU SAĞLAYABİLMEK İÇİN PERSONEL DİKKATLİ, EĞİTİMLİ VE SÜRATLİ OLMALIDIR. SEYİRCİ KILAVUZ SEYRİNİN KURALLARINI UYGULAYACAĞI BÖLGEYİ ÇOK İYİ TANIMALI, SEYRE KALKMADAN ÖNCE HARİTALARI VE SEYİR NEŞRİYATINI ÇOK İYİ ETÜD ETMELİ, KULLANACAĞI SEYİR YARDIMCILARINI BELİRLEMELİ VE SEYİR HALİNDE İKEN DAİMA BİRKAÇ KADEME SONRA NELER YAPACAĞINI ÖNCEDEN PLANLAMALIDIR.
1. Kılavuz seyri yöntemleri ile hesaplanan mevkiin doğruluğu aşağıdaki faktörlere bağlıdır.
a. Kullanılan seyir yardımcılarının seçimine ve tanınmasına;
b. Yön gösteren ve mesafe ölçen seyir aletlerinin doğruluğuna
c. Personel Eğitimine (PLANLAMA-DİKKAT-SÜRAT).
SEYİR YARDIMCILARININ KOLAYLIKLA TANINIP, KULLANILABİLMESİ İÇİN SEYİR YAPILACAK BÖLGEDEKİ SEYİR YARDIMCILARINDAN KOLAYLIKLA GÖRÜLMESI MÜMKÜN OLANLAR (İSKELE VE SANCAK TARAF iÇiN) SEYRE KALKMADAN ÖNCE LİSTELENMELİ VE GÖRÜNEN/TESPİT EDİLENLER KULLANILDIKTAN SONRA ÇİZİLMELİ VEYA LİSTEDEN SİLİNMELİDİR.SEYİR PERSONELİ HARİTALARDA KULLANILAN SEMBOL VE KISALTMALARDAN ÖZELLİKLE TEHLİKEYE İLİŞKİN OLANLARINI TAM DOĞRULUKTA BİLMELİDİR
2. Kılavuz seyri uygulanırken aşağıdaki hususlara özellikle ve daima dikkat edilmelidir.
a. Seyir yapılan bölgedeki sahil yapısı, derinlikler, seyir yardımcıları ve yükseklikler çok iyi tanınmalı/bilinmeli; eğer iyi tanınmıyorsa seyre kalkmadan önce haritalardan ve diğer seyir neşriyatından çok iyi bir şekilde etüd edilmelidir.
b. Serdümenler gemiyi gezdirmemelidir. (KULAKLARI GEMİYE KUMANDA EDEN ŞAHISTA, GÖZLERİ PUSULADA VE ELLERİ DÜMEN DOLABINDA OLMALIDIR)
c. Makina telgrafçıları açıkgöz ve uyanık olmalıdır.
ç. İSKANDİL ve RADAR Operatörleri çok dikkatli olmalıdır. Tesbit ettikleri bilgileri ve bu bilgilerdeki değişiklikleri anında gemiye kumanda eden şahsa aktarmalıdır.
KILAVUZ SEYRİNE İLİŞKİN TANIM VE KAVRAMLAR:
1. MEVKİ HATTI (KERTERİZ) :
Dünya üzerindeki belli bir mevkiden ve geminin bulunduğu yerden geçen kerte hattının yönüdür. Mevki hattı belli bir sahil maddesinden kerteriz alarak (PUSULA İLE) elde edilir. Bir mevki hattı elde eden gemi, mevki hattını elde ettiği anda o mevkii hattının üzerindeki bir mevkiidedir. GEMİNİN FİX (KESİN) MEVKİİNİ ELDE EDEBİLMEK İÇİN BİRDEN FAZLA MEVKİ HATTINA İHTİYAÇ DUYULUR. Mevkii hattının üzerine dörtlü rakam gurubu ile zaman değeri ve altına üçlü rakam gurubuyla yönü yazılır.
2. MEVKİİ DAİRESİ (MESAFE) :
Dünya üzerindeki belli bir mevkiden eşit uzaklıktaki noktaların geometrik yeridir. Mevki dairesi seyirde mesafe olarak da adlandırılmaktadır. Tespit ettiğimiz bir maddeden herhangi bir mesafe ölçen aletle mesafe ölçüp, mesafesini ölçtüğümüz madde merkez ve ölçülen mesafe yarıçap olacak şekilde çizilen bu daire mevki dairesidir. Bir mevki dairesi elde edildiğinde, gemi bu dairenin üzerindeki bir noktadadır.FİX MEVKİİ ELDE ETMEK İÇİN BİRDEN FAZLA MEVKİİ DAİRESİNE İHTİYAÇ VARDIR. Mevkii dairesinin içine dörtlü rakam grubuyla zaman dışına ise mil cinsinden ölçülen mesafe (yarıçap) yazılır.
3. TRANS˜İT MEVKİİ HATTI (TRANSİT) :
Dünya üzerindeki belli iki mevkiden geçen ve yönü sabit olan kerte hattına transit mevki hattı denir. Transit mevki hattı kısaca transit kelimesi ile de ifade edilebilir. Bilinen iki maddenin aynı hizada görülmesine transit denilmektedir. Bir gemi iki ayrı maddeyi aynı hizada gördüğü anda bu iki maddeden geçen transit hattının üzerindeki bir mevkidedir. Transit mevki hattının üzerine sadece zaman yazılır.
4. FİX MEVKİİ :
Dünya üzerinde kesin olarak belirlenmiş bir mevkidir. Fix mevki gerçeğe en yakın, en doğru mevkidir. Kılavuz seyri yöntemleri ile ulaşılmak istenen sonuç Fix mevkiin elde edilmesidir.
5. KAYDIRILMIŞ MEVKİ (RUNNİNG FİX) :
Parekete (DR) mevkiinden daha hassas, fix mevkiye göre daha az hassas (hatalı) bir mevkidir. Özel metodlarla saptanır. Birden fazla seyir yardımcısı aynı anda tespit edilemiyorsa fix konulamayacağı için RUNNİNG FİX yöntemlerine başvurulur.
FİX MEVKİİ BULMA YÖNTEMLERİ :
1. Çapraz iki kerteriz ile.
2. Çapraz üç kerteriz ile.
3. İki transet ile
4. Bir transit bir kerteriz ile .
5. Farklı iki maddeden bir kerteriz, bir mesafe ile.
6. Aynı maddeden bir kerteriz, bir mesafe ile.
7. Farklı maddelerden iki/üç mesafe ile.
8. Sextantve station poınter yardımıyla.
9. Yatay sextant açısı ve bir kerteriz ile.
10. Düşey sextant açısı ve bir kerteriz ile.
11. Seyir yardımcılarına çok yaklaşarak.
Ayrıca çeşitli kerteriz , mesafe ve transit kombinasyonları düşünerekdeğişik yöntemler bulunabilir.
1. ÇAPRAZ İKİ KERTERİZ İLE FİX MEVKİİ :
Farklı iki seyir yardımcısından veya sahil maddesinden elde edilen iki mevki hattının kesiştiği nokta o kerterizleri elde eden geminin o andaki fix mevkiidir.Bu yöntemle konulan mevkinin kabul edilebilir bir doğrulukta olması için kerterizler arasındaki açı 30o den kücük, 150o den büyük olmamalıdır. Kerterizlerin kesiştiği anda aralarındaki açı 90o iken en ideal sonuç alınacaktır.
ÖRNEK : Şekil 20-4 de görüldüğü gibi saat 1351'de Fenerin kerterizi 005o aynı anda Kulenin kerterizi 090o olarak plotlanmıştır.
2. ÇAPRAZ ÜÇ KERTERiZLE FiX :
Farklı üç seyir yardımcısı/sahil maddesinden (Pusula ile) elde edilen üç kerterizin kesiştiği yer fix mevkii verir. Alınan kerterizlerin kesişimi bir üçgen oluşturuyorsa, bu üçgenin geometrik merkezi (Açı ortaylarının kesişimi) fix mevki olur. Bu üçgene ŞAPO üçgeni denir. Normal olarak bu üçgenin oluşması arzu edilmez. Oluşuyorsa da mümkün olduğunca küçük olması istenir. Üç kerterizle Fix mevki elde ederken, mevkiinin kabul edilebilir bir doğrulukta olması için kerterizler arasındaki açılar 60-120 derece arasında olmalıdır.
ÖRNEK : Bir gemi saat 12:50'de MİDYE Burnunu 135o de, UZUN burunu 035o de ve sahildeki bir bacayı 250o de kerteriz etmiştir.
3. İKİ TRANSİTLE FİX :
Çapraz iki kerterizle Fix bulma yönteminde açıklandığı şekilde elde edilir. Ender rastlanan bir durumdur. Sahildeki iki transit grubu aynı anda gemiden görüldüğünde gemi o transit mevkii hatlarının kesiştiği noktadaki FİX mevkidedir.
ÖRNEK : Bir gemi saat 12:50'de A ve B fenerleri ile C ve D fenerlerini transitte görmüştür.
4. BİR TRANSİT, BİR KERTERİZLE FİX :
Çapraz iki kerteriz ve iki transitle Fix bulma yöntemlerinde açıklandığı şekilde elde edilir.
ÖRNEK : Bir gemi saat 12:50'de Otel ve Kuleyi transitte görmüş, aynı anda Nergis burnunu 060o de kerteriz etmiştir.
5. FARKLI İKİ MADDEDEN BİR KERTERİZ, BİR MESAFE İLE FİX :
Farklı iki seyir yardımcısı/sahil maddesinden birinden kerteriz, diğerinden mesafe bilgisi elde edildiğinde uygulanır. Mevki hattı ve mevki dairesinin kesim noktası fix mevkii verir.
ÖRNEK : Bir gemi saat 15:30'da bir feneri 355o de kerteriz etmiş, aynı anda ışıklı şamandradan mesafesini 4 mil olarak ölçmüştür.
6. AYNI MADDEDEN BİR KERTERİZ, BİR MESAFE İLE FİX :
Bir tek seyir yardımcısı/sahil maddesinden bir kerteriz, bir mesafe alınarak kerteriz ve mesafenin kesim noktası o andaki fix mevkii verir.
ÖRNEK : Bir gemi bir şamandırayı saat 13:00'de 345o de kerteriz etmiş, aynı anda aynı şamandıradan mesafesini 3 mil olarak ölçmüştür.
7. FARKLI MADDELERDEN İKİ/ÜÇ MESAFE İLE FiX :
Farklı iki/üç maddeden elde edilen iki/üç mevki dairelerinin kesişimi Fix mevkii verir. Üç mesafe kullanıldığında kesişimin bir nokta olması arzu edilir.
ÖRNEK : Bir gemi 12:15'te Sakız Adası Batı Ucunun 5 mil, Çiçek Burnunun 2,5 mil ve Cihan Burnunun 4 mil mesafesinde olduğunu tespit etmiştir
