Sistematik: canlıların çeşit ve farklılıkları ile canlı grupları arasındaki akrabalıkları inc. Bilim dalına denilir.
Kemikli balıkların tanımı: vücut kısmen yanlardan basık mekik şeklinde çeneleri mevcuttur. Birbirine yakın kemikleşmiş solungaç kapağı ile örtülmüştür. Kemik pullarla örtülü bir vücuda sahiptirler. Yüzme keseleri gelişmiştir. Kemikli balıkların genel olarak uzunlukları 10-50 cm ağırlıkları ise 0.5-3 kg arasındadır.
Tür kavramı: sistematikçiler türü yapısal ve işlevsel özellikleri yönünden birbirine benzeyen aynı çevresel koşullara benzer tepki gösteren doğal koşullarda serbest olarak birbiriyle çiftleşip verimli yavrular oluşturabilen topluluğu derler.
Hiyerarşik olarak Regnum(alem) ,Filum (şube) Classis(sınıf) ,Ordo(takım), Familia(aile) ,Genus(cins) ve Species(tür)’dir.olarak 7 gruba ayrılır.
Türe ait kavramlar düşünme esaslarına göre 3 gruba ayrılır.
1. Tipe bağlı tür kavramı: bireylerin yalnızca aynı tipi göstermesi dışında birbiriyle ilgili herhangi bir özel durumları yoktur. Bu tür kavramı kabul edilmemektedir.
2. Nominalistik tür kavramı: biyolojik gerçek bütünlüğün varlığını inkar ederler. Onlar için yalnızca bireyler var olup türler insan tarafından oluşturulmuştur.
3. Biyolojik tür kavramı: günümüzde kabul edinilen bu görüş 3 önemli nokta ile ifade edilmektedir.
• a) Bir türü oluşturan bireyler bir nesil verme topluluğudur.
• b) Tür; aynı zamanda ekolojik bir toplumdur.
• c) Tür, genetik bir ünite olup birbiriyle ilgisi olan gen havuzu halindedir.
Tür Oluşumu : gen akımı devam eden popülasyonlarda tür düzeyinde farklılaşma oluşmaz. Bir popülasyon belirli bir süre birbirinden coğrafik olarak yalıtılmamış alt popülasyonlara bölünürse bu popülasyonlar bir zaman sonra kendi aralarında çiftleşme yeteneklerini yitirerek yeni tür özelliği kazanmaya başlarlar.
Yalıtım ( izolasyon mekanizması): popülasyonlar arasında çiftleşmeyi ve verimli döller meydana getirmeyi önleyen her etkileşime denilir.
1. Allopatrik türleşme: yeni bir tür atasından coğrafik olarak tamamıyla ayrılarak oluşmaktaysa buna denilir.
2. Parapatrik türleşme: yeni bir tür atasından bitişik bir şekilde ayrılarak oluşmuşsa ve türler coğrafik olarak birbirine komşu ise bu türe denilir.
3. Simpatrik türleşme: yani bir tür atasının coğrafik dağılımını içinde bir oluşum gösteriyorsa buna denilir.
Bilimsel İsimlendirmedeki Kurallar
1. Hayvan ve bitki isimleri birbirinden farklı olmalıdırlar.
2. Hayvan alemin de hiçbir zaman 2 cinse aynı isim verilmez.
3. Hiçbir isimlendirme Linnenin Systema Naturae adlı eserinin onuncu baskısındn daha eski olamaz.
4. Cins ismi tek bir kelimeden oluşmalı ve baş harfi mutlaka büyük yazılmalıdır.
5. Eğer bir yeni cinsin tanımı veriliyorsa, cinsin tip türü mutlaka belirtilmelidir.
6. Familya isimleri, tip cins isimlerinin kök halinde IDAE- , alt familya isimleri ise INAE- eki getirilir.
7. Tür ismi, tek bir kelimeden veya birleştirilmiş birden fazla kelimeden oluşabilir.
Balıklarda Morfolojik Karakterler
a. Dış morfolojik karakterler:
Balıklarda Vücut Formaları:
1. Fuziform : pelajik türler olup çoğunluğu predatör. Uskumru palamut,
2. Anguilliform : ince uzun vücut formudur.
3. Dempressiform: üstten basık dipte yaşayan demersal balıklardır. Vatoz , kalkan
4. Kompressiform : yandan basık . mersin balıkları çipura mercan karagöz
5. Turuncatiform: kemik yapılanması vücutta hakim olan türlerde görülür. Sandık balığı
6. Filiform: iplik şeklinde ince ve uzun olan bir vücut şeklidir. Gagalı yılan balığı
7. Taeniform : vücut şekli bant şerit şeklinde olan
8. Sagittiform : vücudun uzunluğu enine oranla fazla baş bölgesi uzun olan vücut şeklidir. Turna
9. Globiform: yuvarlak vücutlu balıklarda görülen bir vücut şeklidir.
Balıklarda ağız:
a. Dorsal (üst) konumlu ağız : alt çenenin üst kafatasına göre daha çıkık olması ve dorsale yakınlaşması
b. Terminal (uç) konumlu ağız: alt çene ve üst kafatasına ait burun çıkıntısının hemen hemen aynı uzunlukta ve başın önünde , vücuda paralel konumlanması
c. Ventral (alt) konumlu ağız: ağzın ventrale doğru kayarak , başın ününde altta konumlanmasına
d. Protraktil (uzatılabilir):
YÜZGEÇLER:
TEK YÜZGEÇLER: Denge ve Dümen vazifesi görür.
A. Dorsal yüzgeç
B. Caudal yüzgeç: difiserk, homoserk, heteroserk
C. Anal yüzgeç:
D. Pinnul , adipoz
ÇİFT YÜZGEÇLER: hareketi sağlarlar.
A.Pektoral yüzgeç:
B. Ventral (Pelvik ) yüzgeç: Abdominal , Thorasik ,Jagular tip ventral yüzgeç
GÖZLER: Gözlerin vücuda oranla büyüklüğü türlere göre değişir. Bunun özellikle yaşam yeri besin alma zamanı ve besin arayış biçimiyle yakın ilişkilidir. Pelajik türlerde genellikle başın her iki yanındadır.demersal türlerde çoğunlukla başın dorsalinde bulunur.
GÖZ SAHASI: Yatay olarak 190°-170° , dikey olarak 150° civarındadır. Balık önündeki 20°-30°açıyla
BIYIKLAR: Duyu organlarını taşıyan pulsuz yapılardır. Bu uzantılar çok sayıda sinir ucu ve tat alma tomurcuklarını taşıdıklarından, dokunmaya karşı duyarlıdırlar.
PULLAR: balık vücudunu bir zırh gibi kaplayan önemli bir örtü ve koruma metaryalidir.
1. Plakoid pullar:
• Dentin tabakasıyla kaplıdır. Kıkırdaklı balıklarda bulunur.
• Gözle görülmesi zordur. İnsan dişi ile benzer yapıda
• Mine ve dentin tabakası vardır. Orjini hem dermis hemde epidermistir
2. Ganoid pullar:
• Ganoin tabakası ile kaplıdır.
• Acipenseridae de ve holostei de bulunur.
• Tabanları deri içine gömülmüş. Yassı konik kemik levhalardır.
• Yapısı biraz plakoidlere benzer. Orjinleri dermistir.
3.Elasmoid pullar:
• İnce plaklar şeklindedirler.
• Anterior bölge deri altında posterior bölge ise vücud dışındadır.
• Kemikli balıkların çoğundadır. Orjinleri dermistir. 2 ye ayrılır.
a) Cycloid pullar: b) Ctenoid pullar
4.Kosmoid pullar: Saçak yüzgeçli ve akciğerli balıklarda bulunur.
BALIKLARDA RENGİN ÖNEMİ: balıklarda renk tür içi ve türler arası rol oynar. Aynı türün bireyleri arasında tanıma, koklama, uyarma, ve cinsel amaçlarda rol oynar. Türler arasında düşmanları uyarma yada yıldırmada, hem avın hem de predatör ün gizlenmesinde ve tuzağa düşürmesinde rol oynar. Gizlenmesini veya fark edilmesini sağlar. Bir balık türünün rengi yaşam evrelerine, cinsiyetlerine zemin rengine ve hatta ruh halinde bağlı olarak değişebilir. Türlerin yada alt türlerin ayırt edilmesinde rol oynar.
YANAL ÇİZGİ (linea laterale) : ortamdaki titreşimleri algılayıcı olarak görevde yapar. Sudaki sıcaklık değişimlerini ve basıncı ve bzı balıklarda ise elektrik impluslarlarını da algılamaktadır.
BALIKLARDA GÖÇLER
1. Anadrom: Büyüme ve gelişme evresini denizde tamamlayan cinsi olgunluğa erişince yumurtlamak amacıyla iç sulara giden balıklardır. Salmonlar, mersin balıklar
2. Katadrom: Gelişme ve büyümeleri iç sularda almakta ,yumurtlamak için denize giden balıklardır.
3. Amfidrom: yumurtlamak için değil de yaşamlarının diğer belli evrelerinde düzenli olarak tatlı sulardan denizlere denizlerden tatlı sulara göç edenlere denir.
4. Potamodrom : en yaygın biçimde uygun yumurtlama yeri bulmak amacıyla yapılan göçler.
5. Oseanodrom: değişik nedenlerle olur ve hem yatay, hem düşey yönlerde hem kısa hem uzun mesafelerde yapılabilir.
BALIKLARDA BESLENME
Beslenme rejimlerine göre:
a) Herbivor (otçul): bitkisel gıdalarla beslenirler. İyi gelişmiş ve keskin kenarlı keratin dudaklar bulunur. Odun ve taş parçalarının üzerindeki algleri kemirerek koparıp yerler.
b) Karnivor(etçil): bivalya, çeşitli kurtlar vb. besin bulamadılar mı diğer balık yumurtalarını yerler.
c) Omnivor:
Besin Alış Biçimlerine Göre
1. Predatörler : Avlarını iyi gelişmiş dişlerinin yardımıyla yakalarlar.
2. Otlayıcılar deniz dibindeki organizmalarla beslenirler.
3. Süzücüler: uzun solungaç tırmıklarını kullanmak suretiyle küçücük organizmaları sudan süzmek suretiyle beslenen balıklardır.
4. Emiciler: Etli, gerilir dudakları olan ve besini dipten emen emiciler ve mersin balıkları gibi balıklar
5. Parazitler:
BALIKLARDA ÜREME
1. Dış dölleme(ovipar):
2. İç dölleme (ovovivipar):
3. Hermofrodizm:
4. Partonogenez: döllenme olayı olmadan yavrunun oluşmasıdır.
5. Vivipar: Kordonla anneden beslenir.
• Balıklar yaşam alanları ve morfolojik olarak çok büyük farklılık gösterirler.
• Balıklar tüm vertebrata’nın hemen hemen yarısını oluşturur.
• 24170 balık türüne karşın 23550 bilinen tetrapod türü vardır ancak bunlara yenilerinin eklendiği unutulmamalıdır.
• Özellikle bazı gruplar sürekli büyümektedir.
• 482 balık familyasından 7 familya tüm türlerin % 33 (8039) oluşturmaktadır. Bu familyalar Cyprinidae, Gobiidae, Characidae, Cichlidae, Labridae, Loricariidae ve Serranidae.
• Bu familyalardan % 66 tatlı su balıklarını içeren familyalardır. Ancak tatlı su balıkları tüm balıkların % 39 deniz balıkları ise % 61’ni oluşturur.
• Bu familyalarda 67 familyanın tek türü vardır.
• Toplam 57 Ordo, 482 familya, 4258 Genus, 24618 Species vardır.
• 9966 tür tatlı su balığı, 14652 tür deniz balığı vardır.
Konu: Balık sistematiği (Okunma sayısı 914 defa)