Gümüşhane il merkezine 90 kilometre uzaklıktaki Santa Vadisi Harabeleri veya tarihî "Santa madenci kasabası", Yeni Yayla mevkiindeki eski Rum köylerine verilen isimdir. Bölgede günümüzde Piştoflu, Binatlı, İşhanlı, Terzili, Çakallı, Zurnacılı ve Sincanlı-Kozlu olmak üzere 7 mahalle ve 300’ü aşkın ev bulunmaktadır. Bölgedeki halkın, ana dili Türkçe olan Ortodoks Hristiyanlar (Karamanlılar) olduğu sanılmaktadır. Santa'da demircilik ve gümüşçülüğün önemli olduğu anlaşılmaktadır.
Santa ile ilgili en geniş araştırmalar, Karadeniz Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Nural Gündüzalp tarafından yapılmıştır.
Prof. Dr. Gündüzalp’ın , “Etrafı yüksek dağlarla çevrilmiş, dışa kapalı, hırçın fiziki özelliklere sahip olan bölgelerde kurulan yerleşmeler, genelde kültürel kimliğini yitirmeden uzun süre varlığını sürdürebilmişlerdir. Doğu Karadeniz’deki Pontic yerleşmelerden birisi olan Santa bölgesi de, böyle bir özellik göstermektedir. Santa tepelere kurulan köylerden oluşan bir yerleşme olup, bugün üzülerek söylemek gerekir ki; harabe halindedir” ifadesinin son cümlesindeki acı gerçek, oldukça düşündürücü ve bir o kadar da acı vericidir.
Ulaşım : Bölgeye ulaşım farklı güzergahlardan yapılabilmektedir. Gümüşhane şehir merkezinden hareket ile Gümüşhane-Bayburt ana yolunu takiben Akçakale, Tekke, Arzular, Kabaköy, Yağmurdere, Taşköprü istikametinden devam edilerek ortalama 80 km. bir seyahat ile Santa bölgesine ulaşım sağlanır. Yağmurdere’den Taşköprü 8 km, Santa Harabeleri 15 km.’dir. Taşköprü-Santa harabeleri arası ise yaklaşık 7 km.’dir. Bu güzergah boyunca birbirinden güzel tarihi ve doğal güzellikler görülebilmektedir. Santa bölgesine ulaşmak için kullanılacak diğer bir güzergah ise Gümüşhane-Trabzon anayolunu takiben sağlanabilir. Gümüşhane-Torul yolunun 12. Km.’sinden ayrılan yoldan Karaca Mağarası (5 km.) Cehennem Vadisi Kanyonu (6 km.), Krom Antik Kenti (22 km.), Cami Boğazı Yaylası (34 km.), Taşköprü Yaylası (57 km.) ve Santa Harabelerine (64) ulaşılabilir. Bu güzergâhtan toplam mesafe ise yaklaşık 76 km. olup yol boyunca birçok doğal ve tarihi değer görülebilir.
