Şehir merkezinde, gerek ihtişamı ve heybetiyle, gerekse bir sır gibi gizlediği tarihiyle dikkati çeken Gaziantep Kalesi, Türkiye'deki kalelerin en güzel örneklerindendir.
Kalenin ne zaman ve kimler tarafından inşa edildiği hususunda kesin bir bilgi olmamakla beraber, yapılan incelemeler sonunda kalkolitik dönemden itibaren iskan gördüğü bilinmektedir. Bugünkü biçimini ise Bizans İmparatoru Justinyanus döneminde M.S. 6. yüzyılda almıştır.
Kale, daire planlı olup, çevre uzunluğu 1200 metredir. Büyük taşlardan örülmüş duvarlar 12 kule burçla desteklenmiştir. Kalenin üzerinde cami, sarnıç ve yapı kalıntıları bulunmaktadır. Alt bölümlerde üst yapıya destek sağlamak amacıyla büyük odalar, galeriler ve dehlizler inşaa edilmiştir. Ana kütle altında ise bir su kaynağı bulunmaktadır.
Gaziantep Kalesi'nin çevresinde ortaya çıkartılan hendeğin Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nden yola çıkılarak bulunduğu öğrenildi. Halep Kalesi'nin bir kopyası olduğu söylenen Gaziantep Kalesi, bulunan hendek ile daha büyük görünmeye başladı.
Önceki hafta Gaziantep Kalesi'nde çalışmalar yapan Gaziantep Müze Müdürlüğü'ne bağlı arkeologlar Evliya Çelebi Seyahatnamesi ve kale çevresinde yaşayan yaşlı insanlardan yola çıkarak kaleyi çeviren hendeği ortaya çıkardı. Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Gaziantep'ten Ayıptap olarak söz ediyor. Seyahatnamede Gaziantep Kalesi ile ilgili şu bilgiler yer alıyor: "Şehrin ortasındaki kocaman bir kaya üstüne yüksek, görkemli ve dairevi bir kale oturtulmuştur. Kale çok sağlamdır. Kaleyi çevreleyen hendek bin 300 adımdır. Eni 40, derinliği 20 arşın kesme kayadan oyulmuştur. Bunların üstüne her biri ayrı sanat ve mimari üslûpla belli aralıklarla sıralanmış, çok güzel kuleler oturtulmuştur. Bin bir bedeni olan kalenin temelindeki kayaların içinden yine dairevi bir biçimde kaleyi çevreleyen ve hendeğe bakan mazgal delikleri açılmıştır ki, hendek kenarına kuş bile konmaz."
