Tarımda Faydalı Böcekler

Uğur Böceği (Coccinellidae)
İki, dört, yedi beneğe sahip olan Uğur böceği (Coccinellidae), çok yaygın olarak görülen, kırmızı kanatlı bir böcektir. Uç uç böceği de denir. Tropiklerde mavi ve yeşil renklerine de rastlanır. Ülkemizde coccinella septumpunctata, adalia bipunctata ve coccinella quinquepunctata en yaygın olanlarıdır.
Ergini ortalama 400 yumurta bırakır. Yumurtalarını yaprak altına yaprak bitlerinin olduğu yere bırakır. Larvaları ve erginleri yaprakbitlerini ve koşnilleri (kabuklubit) büyük sayıda yediklerinden biyolojik mücadelede kullanılır. Bu böcek ömrü boyunca 3 bin adet yaprak biti tüketir. Tüm larva süresince 800 adet yaprak biti tüketmektedir. Kırmızı örümcek avcısı Uğur Böceği’nin büyüklüğü toplu iğne başı kadardır. Hem ergini hem de larvası sadece kırmızı örümceklerle beslenir. Günde 100 adet kırmızı örümcek yer. Uğur böceklerinin ergini bazı böcek yumurtalarını, thripsleri, küçük tırtılları ve böcekleri yer.

Altın Gözlu Avcı (Chrysoperla carnea)
Altın gözlü avcı çok narindir. Sonbaharda kışı atlatmak üzere kapalı alanlara sığınmaya çalışan bu böceğin kahverengine çalan pembemsi, güzel, parlak bir rengi vardır.18. yüzyılın böcekbilim uzmanları ona haklı olarak "yaprak biti arslanı" adını takmışlardır : Altın gözlü avcı İlkbahar sonuyla yaz boyunca beslenmek için yüzlerce yaprak biti ve larvasını midesine indirir. Hal böyleyken Chrysoperla carnea'nın sera bitkilerini korumak amacıyla geniş çapta yetiştirilip satılmasına şaşmamak gerek.
Kışın ısıtılmayan kapalı alanlara sığınmayı seven altın gözlü avcı kış uykusunu iyi geçirmesini sağlayın. Kışın sonunda kapı ve pencerelerinizi ardına kadar açarak onu bahçenize buyur edin. Yanlışlıkla, ısıtılan mekanlara sığınmış olanları ısıtılmayan bir alana taşıyın ki yedek besinlerini erkenden tüketmesinler. Yalnız dikkat edin, çünkü çok hassastırlar; onları elinizle tutmaya kalkarsanız ezilebilirler. Onları nazikçe taşıyabilmek için ucunu tükürüğünüzle ıslattığınız bir fırçadan yararlanın. Islattığınız fırçayı hafifçe sırtlarına değdirin, fırçaya yapışacaklardır, bu yolla onları zarar vermeden taşıyabilir ya da bir kutuya yerleştirebilirsiniz.
 
Bal Arısı (Apis Mellifera / Apis mellifica)
Bitkilerde tozlaşma sağlayan bal arısı Ilıman bölgelerdeki bazı bitkilerin tozlaşmasının %85'ini sağlar. Bal arısının bu yetisi larvalarını beslemek için polen toplamaya olan düşkünlüğünden kaynaklanır. Sert kıllı dokusu, tarakları ve sepetleriyle, bal arısının tüm bedeni ve davranışları bu amaç için gelişmiştir. Bal arısı iklimin değişmesiyle birlikte, besin aramak için kış sonuna doğru erkenden uyanır. Ne var ki, bu dönemde bahçe genelde boştur.
Bal arısının çiçeklenme dönemini beklemesine yardımcı olmak için bahçenize çok yıllık bitki ve erken çiçek açan çalılar dikin. Bol miktarda açık sarı çiçek veren kızılcık, mahoniya, kış hanımeli ve süpürge otu bu iş için idealdir.
 
Bombus Arısı (Bombus terrestris)
Arka kısmındaki beyazlıkla kendini belli eden yaban arısı bahçe böcekleri arasında sıklıkla rastlanan ve ilk belirenlerden biridir. Genel olarak arılar ilkbaharda soğuk ve bulutlu havalarda ortaya çıkmak istemezken yaban arısı şubat sonuyla birlikte belirip nadir rastlanan açmış çiçekleri aramaya koyulur. Bu çiçekler arasında söğüt ağacı kediciği, çakal eriği, eflatun çiçekli ballıbaba, karahindiba ve çiğerotu sayılabilir. Gereksinimini karşılamak için sürekli çalışan bu arı yazın 400 ila 500 üyeli bir yaban arı kolonisinin kraliçesi olacaktır.
Ancak bunun gerçekleşmesi için arının kendine barınma amacıyla yeraltında ya da bahçe kilerinin tabanında bir delik ya da eski bir tarla faresi yuvası buması gerekmektedir. Bu kalabalık koloniyi beslemek için ahududu, çilek, domates, patlıcan, bezelye çiçekleriyle çitlerde, çimde ve massiflerde yetiştirilen yabani çiçekler bulundurulmalıdır. Bu ağır başlı böcekler olmasa bahçelerdeki sebze üretimi önemli ölçüde azalır. Ne mutlu ki varlar !
 
Çiçek Sineği (Myathropa florea)
Çiçek sineklerinin erginleri çiçek polenleriyle beslenir. Larvaları ise yaprakbiti, kırmızı örümcek ile beslenir. Aphidoletes türlerinin larvaları yaprak biti, kırmızı örümcek, koşnil ile beslenir. Ergini gece hareket ettiği için gündüz görülmez. Larvası, Yumurtası Yumurta ve larvaları yapraklarda yaprak bitlerinin arasında görülür.
 
Avcı Akarlar (Typhlodromips)
Zararlı akarları baskı altında tutar. Sadece kırmızı örümceklerle beslenirler.
Yararlı akarlar (Pronematus ubiquitus) domates pas akarının yumurta ve larvalarını yer.
Seralarda zararlı kırmızı örümcekler Tetranychus spp, Acarina: Tetranychidae ile mücadelede predatör akarların kullanımı başta P. persimilis olmak üzere G.occidentalis, M. longipes ve N. californicus türleridir.
Diğer predatör akarlar ise şöyledir. Typhlodromus pyri Scheuten (Acarina:Phytoseiidae), Euseius finlandicus Oudemans (Acarina:Phytoseiidae), Kampimodromus aberrans (Oudemans) (Acarina:Phytoseiidae), Anthoseius recki (Wainstein)(Acarina:Phytoseiidae),Typhlodromus spp. (Acarina:Phytoseiidae) , Amblyseius spp. (Acarina:Phytoseiidae), Phytoseius spp. (Acarina:Phytoseiidae), Phytoseiulus persimilis Athias-Henriot.
 
Avcı Sinekler (Syrphid)
Yaprak bitlerinin en önemli doğal düşmanlarının başında avcı sinekler (syrphid) gelmektedir. Bol polenli ve nektarlı bitkilerle beslenirler. Bu sinekler görünüş olarak arı taklidi yaparlar. Bu sineklerin sadece larvaları yaprak biti avcısıdır. Larva, ömrü boyunca 700 adet yaprak biti tüketir. Ergini ortalama 500–1000 yumurta bırakır.
 
Kırmızı Orman Karıncaları(Formika rufa)
Özellikle iğne yapraklı (çam, sedir, göknar) ağaçların bulunduğu ormanlara zarar veren Scolytidae (Kabuk böceği), Thaumetapoae pityocampa (Çam kese böceği), Diprion pini (Çalı antenli çam yaprak arısı), Lymantria dispar (Sünger örtücü) gibi böceklerin biyolojik mücadelesinde kullanılır.
Bir karınca kolonisinde, ortalama 300 bin işçi karınca bulunur ve bir koloni yılda ortalama 24 kilogram böcek yer. Karıncalar yuvalarının seksen metre etrafındaki her türlü ergin böcek, tırtıl, yumurta, pupa ve çeşitli bitki bitlerini yer. Kırmızı orman karıncası etobur bir canlıdır. Püskürttüğü formik asitle önce avını etkisiz hale getirir sonra parçalayıp yer. Karıncaların keneler ile beslendikleri de bazı kaynaklarda yazmaktadır.

Aeolothrips collaris
Frankliniella occidentalis (Pergande) (Thysanoptera: Thripidae tripsi. gibi özellikle yoncada zarar yapan türlerin predatörüdür.

Orius spp.
Zararlı böceklerden kırmızı örümcek, yaprakbiti, yaprak pireleri, Thrips, beyazsinek ve yeşil kurt gibi zararlıların önemli bir avcısıdır.

Kırmızı Duvarcı Arı (Osmia rufa)
Yuvarlak tüylü, kızılımsı sarımsı parlak gövdeli bir böcek su oluğunun deliğine girebilimek için pencerenin önünde bir aşağı bir yukarı uçuyorsa şaşırmayın. Kendine barınacak bir yer arayan duvarcı arı o deliğe yerleşmeyi aklına koymuştur. Yalnız başına yaşayan bu arı ilkbaharla birlikte ortaya çıkar. Kendini ve larvalarını besleyecek polen ve nektar karışımını üretmek için bahçedeki çiçeklerin, özellikle de meyve ağaçlarının çiçeklerinden dur durak bilmeden polen toplar.
Bu faaliyeti sırasında yararlı döngüsel bir tozlanma oluşturur. Toplama sırasında kendi hücrelerini ölü dal parçalarını kemiren böceklerin oluşturduğu deliklere salar. Günümüz bahçelerinde bol besin bulur ancak barınacak bir yer bulmakta sıkıntı çeker; pervaz deliklerine, su oluklarına olan düşkünlüğü bundan kaynaklanmaktadır. Ona 8 mm çapında birkaç yerinden delinmiş, sertçe ve işlenmemiş bir tahta parçası ya da aynı çapta bir kamış demeti verirseniz zevkten dörtköşe olup kendisine sunduğunuz bu pansiyona seve seve yerleşecektir.
 
Kulağakaçan (Forficula)
Kırmızı örümcek, yaprak bitleri, pamuklu bit, değişik larva ve yumurtaları, küçük tırtıllar ve bunun gibi birçok böcek ile beslenir. Çok hareketlidirler; geceleri aktiftir. Bazı ağaçlara zarar verebilmektedirler. İnsanların burun, kulak gibi organlarına girebildiğinden bu ismi almıştır.

Örümcekler (Araneida)
Ülkemizde yaygın örümcek türleri lycosidae ve linyphiidae familyasının oluşturduğu bireylerdir. Collembola (Symphypleona) (yay kuyruklular), Heteroptera (yarım kanatlılar), Homoptera (homojen kanatlılar), Diptera (sinekler), Aphididac (afidler), Thysanoptera (tripsler) ile beslenirler.

Peygamber Devesi (Mantis religiosa)
Afitler, tırtıllar, kelebekler, çekirgeler, sinekler, hatta küçük kuş, kurbağa, kertenkelelerle beslenir. Mantodea: Eremiaphilidae adlı peygamberdevesinin günde 20 civarında kene yediği tespit edilmiştir.
Türlerinin hemen hepsi carnivordur(etobur). Bunlar bitkiler üzerinde avlarını dikkatle beklerler ve ön bacaklarını avlarını yakalamak için kullanırlar.

Terminatör Böcek (Calosoma sycophanta)
Kışı toprak içerisinde geçiren C. sycophanta erginleri, çam kese böceğinin 4. ve 5. larva dönemlerinde topraktan çıkmakta ve mart ve nisan aylarında beslenme açısından 30–40 gün aktif durumda kalmaktadırlar.
Calosoma erginleri ölmüş çam kese böceği larvalarını yememekte, canlı larvalar ile beslenmektedirler.
C. sycophanta erginleri ortalama günde 10 adet çam kese böceği larvasını parçalamakta, bunlardan 7 tanesini de yemektedirler.

Sonuç olarak hızlı üreme yeteneğinde olan ve geniş alanlarda zarar yapan çam keseböceğine karşı biyolojik mücadelede kullanılan faydalı tür Calosoma sycophanta’nın erginleri 3–4 yıl yaşayabilmekte, laboratuar şartlarında rahatlıkla üretilebilmekte ve araziye salınmaktadır. Kitle üretimi yapılan bu faydalı böcek türünün geniş alanlara salımı amaçlanmaktadır.

Pemphredoninae
İnce belli, kalıncana karemsi bir başı olan ve baklamsı gövdesinin üzerinden telaşlı telaşlı antenlerini sallayarak acele acele bir yerlere koşuşturan bu ufacık tatarcık aslında bir pemphredoninae'dir. Bahçelerde yarım düzine kadar farklı tatarcık cinsine rastlamak mümkündür. Yuvayı dişi tatarcık kurar. Yuvalarını içi yumuşak bir maddeyle dolu ya da içi boş sap, çürüyüp ufalanıp tozlaşmış ahşap, ağaç kovuğu gibi farklı ortamlada kurarlar. Larvalarını beslemek için yuvaya 30 ila 40 kadar yaprak biti ve bazen de sakatlanmış ağustos böceklerini depolarlar. Doğal yöntemleri tercih eden bahçıvanlar için bir yaprak biti yokedisi olan Pemphredoninae hatırı sayılır bir ekip arkadaşıdır.

Ağılı Böcek (Carabus spp.)
Ağılı böcek hem bostanların hem de meyve bahçelerinin starlarındandır. Bu popülerliklerini de fazlasıyla hak etmektedirler. Ağılı böcekler yer altında gömülü olan fındık kurdu larvalarını bulup yok etmekte ustadırlar. Ayrıca pupa döneminde çimenlik alanlara indiklerinde elma ve armut iç kurdu tırtıllarını yerler.
Ağıllı böceklerin çoğalması için, kışı altında geçirmekten hoşlandıkları eski kütükler birebirdir. Bahçenizin uygun bir köşesine kısmen gömülü, çürümeye yüz tutmuş bir kütük yerleştirmeniz birçok pansiyonerin ilgisini çekecektir.

Kalkıkkuyruk (Staphylinus olens)
Sessiz olan ve gece faaliyet gösteren bu mavimsi gri büyük kın kanatlı, müthiş bir etoburdur. Onu gündüz, saklandığı taş, ölü yaprak, kütük ya da bir çalı çırpı demetinin altından tesadüfen açığa çıkaracak olursanız Kalkıkkuyruğun çekinmeden bir akrep gibi kuyruğunu havaya kaldırarak tehditkar hamleler yaptığını gözlemleyebilirsiniz. Bu küçük gurme, salyangoza, kabuksuz salyangoza ve ilkbaharla sonbaharda bunların toprağın üst katmanlarına bıraktıkları yumurtalara bayılır. Bunlar Kalkıkkuyruk için bir nevi havyar gibidir. Böylece davetsiz misafirler olan salyangozlar bahçenizden defedilmiş olur.

Kalkıkkuyruk geceleri topkrağın üst kısımlarında canlanan böcek larvalarından da hoşlanır. Bu böceğin bazı cinsleri lahana sineği larvalarını tercih eder. Kalkıkkuyrukların solucanları da sevmesini doğal olarak bağışlarız : Öyle ya hiç kimse kusursuz degildir ! Onu bahçenize çekip, korumak için, kalıcı barınaklar düzeleyin, bahçenizi fazla temizlemekten kaçının ve toprağı malçlayın. Bu hazırlıklar ağılı böceklerle başka yararlı kın kanatlıların da hoşuna gidecektir.

Yaban Arısı (Vespula vulgaris)
Adı kötüye çıkmış olsa da Yaban arıları bahçıvana yararlı böceklerdendir. Bu familyaya ait olan cinslerin büyük bir kısmı aslında tamamen zararsızdır. Bahçede bulunmalarında fayda vardır : Passaloecus cinsinde yalnız yaşayan bir yaban arısı birkaç haftalık ömrü boyunca yaklaşık 1500'e yakın yaprak biti yakalarken, toplu halde yaşayan yaban arısı ortalama 1000 sinek ve 1000 tırtıl yer ! Onları bahçenize çekmek için rezene ekin.

Güney Avrupa Çekirgesi (Pyrgomorpha conica)
Bahçede yaz aylarında görülen çekirge etkileyici büyüklüğüne ragmen çok sessiz bir böcektir. Onu bostandaki sebzeler üzerinde, ufak avlar peşine düşmüşken görmek olasıdır. Meşe yeşil çekirge dahil olmak üzere “kuzenlerinin” çoğu gibi o da azılı bir etoburdur.

Azılı olmasına azılıdır ama koca bir yaprak biti ordusunu tek başına bozguna uğratacak kadar da değil ! Bu işi ancak uğur böcekleri ve çiçek sinekleriyle takım arkadaşı olursa gerçekleştirebilir. Güçlu bir çeneye sahip olan çekirge (parmaklara dikkat !), patates böcegi larvaları ve tırtıl gibi büyük böcekleri avlamaktan korkmaz. Güney Avrupa çekirgesinin Yeşil çekirgeden farkı uzun antenleri olmasıdır. Dişilerin abdomenlerinin ucunda uzun bir “kılıç” bulunur. Bunu yaz sonunda, ölmeden evvel yumurtalarını toprağa bırakmak için kullanırlar. Güney Avrupa çekirgenin yumurtaları toprağın içinde olduğundan gerekli olmayan yerlerde toprağı işlememek yumurtalara zarar gelmesini önlemek açısından yararlıdır.

Linkback: http://www.dogakolik.com/index.php?topic=4302.0

Biyolojik mücadele çalışmalarında aşağıdaki yöntemler kullanılabilir.
1. Doğadaki Mevcut Doğal Düşmanların Korunması ve Desteklenmesi: Biyolojik mücadele çalışmalarında öncelikli amacımız bahçelerimizdeki faydalı böcekleri korumak ve etkinliklerini arttırmaktır. Bu amaçla, bahçelerimizdeki mevcut doğal düşmanları tanımalı; zararlılara karşı ilaçlama yapmak gerektiğinde bu faydalılara etkisi az ilaçları seçmeli (bu konuda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın Entegre Mücadele Teknik Talimatları’ndan yararlanılabilir); doğal düşmanlara daha iyi bir yaşam ortamı sağlamak amacıyla bahçe kenarlarındaki çalı ve yabancı otları korumalı, yakmamalı ve ilaçlamamalıyız.
2. Doğal Düşmanların Çoğaltılarak Salınması: Eğer zararlımızın doğada etkili bir doğal düşmanı yoksa veya zararlının sorun olduğu dönemde yeterli yoğunlukta bulunmuyorsa, bu durumda doğal düşman çoğaltılıp uygun zamanda ve yeterli sayıda salınır. Örneğin: Turunçgillerde zararlı Unlubit’e karşı Cryptolaemus montrouzieri isimli gelin böceğinin kullanılması.
3. Doğal Düşman İthali: Yeni bulaşan bir zararlının bulaştığı yerde doğal düşmanları yoksa veya yetersiz kalıyorsa, yurt dışında var olan etkili doğal düşmanları getirtilerek zararlının biyolojik mücadelesinde kullanılır.

Biyolojik mücadele uygulamalarını olumsuz yönde etkileyen başlıca faktörleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
1) Zararlı ve Hastalıklara Karşı Kullanılan Zirai İlaçlar: Zararlılara karşı kullanılan ilaçların birçoğu faydalı böceklere çok zehirlidir.
2) İklim: Bazı doğal düşmanların çoğalabilmeleri ve etkinliklerini sürdürebilmeleri için iklim uygun olmayabilir.
3) Karıncalar: Karıncalar, yaprak bitleri ve kabuklu bitler gibi zararlıların salgıladıkları tatlımsı maddelerle beslendiklerinden bu zararlıları doğal düşmanlarından korurlar.
4) Toz : Parazitoit ve predatör böceklerin etkinliklerini azaltıcı etki yapmaktadır.
5) Ergin Gıdası: Birçok faydalı böceğin erginlerinin beslenebilmesi ve çoğalabilmesi için nektar, polen, balözü v.b. maddelere ihtiyacı vardır.
BİYOLOJİK MÜCADELE Böcek populasyonunu dolayısıyla böcek zararını azaltmak için canlı organizmalardan yararlanmak suretiyle yapılan mücadeleye biyolojik mücadele denir. Kuşlar Tüm Vertebrata’lar içinde, kuşlar en önemli böcek yiyen hayvanlardır. Bir çok kuş türü tüm hayatları boyunca sadece böcek yiyerek geçinirler. Bunlar arasında kırlangıçlar ve Gece atmacaları anılabilir. Birçok tohum yiyen kuşlar da, yuva dönemlerinde böcek yerer. Zira tohum yiyen böcekler, yuvalarını böceklerin fazla oldukları dönemlerde yaparlar ve böcek populasyonunun azalmasında önemli rol oynarlar. Bu nedenle ormancılar yararlı kuş türlerini yalnız korumakla kalmayıp, aynı zamanda kışın yemlemek ve yuva yapabilmelerini sağlamak amacıyla uygun yerler hazırlamak suretiyle onları korumalıdırlar. Kuşların besin gereksinimlerini tespit etmek için ya midelerini tetkik etmek, **** bunları böcekle beslemek gerekir. Bu hususta yapılan araştırmaların birinde 2 adet Karabaş, Parus major L.(Passeres, Paridae)’in saat 6’dan 19’a kadarki 13 saatlik süre içinde 187 Malacosoma neustria (L.) (Lepidoptera, Lasiocampidae) ve Earias chlorana (L.) (Sögüt örücüsü (Lepidoptera, Noctuidae) pupasını yedikleri tespit edilmiştir. Bir başka denemede de 1 adet Mavi karabaş, Parus coeruleus L’ın günde 1000’den fazla böcek yumurtası yediği görülmüştür. Böcek yiyen kuşlar arasında Cuculus canorus L. (Guguk kuşu) (Cuculi, Cuculidae) başta gelmektedir. Yapılan bir araştırmada, bir Guguk kuşunun midesinde 2cm uzunluğunda 88adet Thaumetopoea processionea (L.) (Meşekesimi böceği) tırtılı ve bir başkasının midesinde de 110 adet Tortrix viridana (L.) (Yeşil meşe bükücüsü) tırtılı ile 10 tane Mayıs böceği bulunmuştur. Yukarıda adı geçen türlerden başka Sığırcık, Bülbül, İspinos, Çoban aldatan, Turna nevileri, Ağaçkakan, Leylek, Tavuk vb. böcek yiyen başlıca kuşlardır. Böceklerle geçinen kuşlar, Biosönoze’nin önemli üyeleri olduklarından doğadaki ahengin devamı için çok lüzumludurlar. Fakat böcek yiyen kuş türlerinin bir böcek epidemisini tamamen ortadan kaldırması hiçbir zaman beklenemez. Kuşların bu yararlı faaliyetleri, böceklerin fazla bulunmadığı normal zamanlarda yaptıkları önleyici etkilerinde görülür. Böcek yiyen kuşların bir yöreden diğer yöreye nakledilmesi pratikte iyi sonuçlar vermemiştir. Bazı türler getirildikleri yeni alanlarda çoğalmışlar ve yerli türlere arzulanmayan bir ortak olarak onların miktarını azaltmışlardır. Böceklerin zararlı etkilerini önlemek için, böceklerle geçinen kuşları korumak çok önemli bir tedbirdir. Bunun pratik bir şekilde gerçekleştirilmesi için aşağıdaki hususların sağlanmasına çalışılmalıdır. (1) Böcek yiyen kuş türlerinin yuva yapabilmesi için ormanın ve ağaçların uygun yerlerine yapay kuş yuvaları asmalıdır. Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan bir araştırmaya göre, yapay kuş yuvalarının konulduğu ormanlarda Coleotechnites milleri (Busck) adlı yaprak delicesinin miktarının %30 azaldığı saptanmıştır. Fakat yapay kuş yuvalarının her yıl temizlenmesi gerektiği unutulmamalıdır. (2) Açıkta üreyen kuşların yuva yapabilmelerini kolaylaştırmak üzere kuş koruma ağaçları denilen fazla dallı bitkileri yetiştirmelidir. (3) Ötücü kuşların düşmanları ile savaş etmelidir. (4) Kuşları kışın fena havalarda yemlemelidir.(6) YAPAY YUVA SANDIKLARINI HANGİ REVİRLERE VE NE SAYIDA ASMAK GEREKİR? Orman zararlıları ile biyolojik olarak savaşmak için, ormanda mevcut kuş populasyonlarının artırılması kaçınılmaz bir durumdur. Bu uygun yerlere yeterli sayıda yuva sandığı asmakla gerçekleştirilebilir. Böylece böcekçil kuşların rahat ve tehlikesizce üremeleri, populasyonlarını artırmaları sağlanmış olur. Zararlıların bulunduğu bölgeye asılan yuvalarda kuluçkaya yatma imkânı bulan kuşlar, ormandaki zararlıların en yoğun olduğu mayıs-haziran aylarında, yavrularını sabahın erken saatinden, akşam karanlığı çökünceye kadar böceklerle beslerler. Asılacak yuva sandıklarının sayısı alanın toprağının yapısına, iklime, ağaç türlerine, meşcere yaşına ve zararlı böcek tehdidi altında bulunup bulunmadığını göre değişir. Bu nedenle yuvaların asılacağı ormanları üç grup altında toplamak mümkündür: 1. GRUP : Ağaç türlerinin değişmediği ve böcek zararının olmadığı, **** çok az görüldüğü ormanlar bu gruba girerler. Bu gibi ormanlarda sembolik de olsa 10 hektara, en azından birkaç yuva sandığı asmalı ve böylece oradaki kuşların belirli bir populasyonu korumaları sağlanmalıdır. 2. GRUP : Bu gruptaki ormanlık alanlar, orman zararlılarının zaman zaman kitle halinde üredikleri bölgelerdir. Eğer buralarda Totrix viridana L., Lynantria dispar L.Euprcetis chryorrhoea L., Diprionpini L., Neodiprion sertifer Geoffr., vd. gibi orman zararlıları kitle halinde ürerse, mümkün mertebe çok sayıda yuva asılması gerekir. 3. GRUP : Bu grup ormanlarda sık sık zararlı tahribatı görülür. Çoğu kez de ağaçlar çıplaklaşıncaya kadar tahrip edilir. Böylece alanlara eldeki imkânları zorlayıp mümkün mertebe çok sayıda yuva sandığı asılmalıdır. Burada uygulamacıyı en çok ilgilendiren husus, yukarıda verilen orman gruplarına ne kadar sayıda kuş yuvasının asılmasının rantabl olacağıdır. Yuvaların asılacağı alanı birbirinden uzakta bulunan her biri 100 hektar büyüklüğünde 10 revire ayırmak gerekir. Bu 100 hektarlık alan başlı başına büyük olacağından her revirde 20 hektarlık iki odak bölgesi; yeni yuvaların yoğun olarak asıldığı bölgeler saptanmalı ve her odak bölgesine (20 hektarlık alana) 100 yuva asılmalıdır. Böylece her hektara 5 yuva isabet edecektir. Bu örnek yuvaların işgal oranının yüksek olması halinde (%85-90), maksimum değer alınarak tatbik edilir. Normal olarak bir alanda asılan yuvalar %60’dan aşağı işgal edilirse oraya başka yuva asmak rantabl olmaz; ana her halükârda kuluçka döneminde erkek bireylerin geceyi geçirecekleri yuvaları da nazarı dikkate almak lazımdır. Yuvaların asılma mesafesi birbirinden en az 25 adım olmalı; ama bu arada çok uygun bir ağaç görülürse bu kurala bağlı kalmaksızın oraya asılmasında yarar vardır. Yuvalar genellikle kapalılığı yüksek, dolayısı ile karanlık, rutubetli ve serin ladin-kayın ormanlarında, ışığın içeri girdiği boşluklara veya yol boyunca asılmalıdır.



Linkback: http://www.dogakolik.com/index.php?topic=4302.0

Ormanları Korumada Böcekler
Yeryüzünü çeşitli mikroorganizma, bitki ve hayvanlarla süsleyen Rahmet-i Sonsuz, canlıların besin ihtiyaçları için bir gıda zinciri teşkil etmiştir. Her canlı başka bir canlının beslenmesi için av olurken, aynı zamanda kendi besin ihtiyacı için bir başka canlının da avcısıdır. Canlılar arasındaki bu av-avcı münasebeti, türlerin kontrol edilmesinde de faydalıdır. Ekosistem birbirine karşılıklı ve çapraz tesir eden öyle bir ağ sistemiyle dengelenmiştir ki, bir türün yok olması, ekosistemde beklenmeyen neticelere yol açabilmektedir. Bu hususa ABD’de sayıları 3-5 milyar civarında olan ve meşe palamudu ile beslenen göçmen güvercinlerin (Ectopistes migratorius) azalması neticesinde, ülkede meşe palamudunun artması ve buna bağlı olarak farelerin çoğalması misâl verilebilir. Bunun neticesinde ülkede Lyme (Lyme hastalığı köpeklerdeki bir tür hastalık türüdür. Bakterinin sebep olduğu rahatsızlık, keneler yoluyla yayılır.) hastalığında artış gözlenmiştir.

Eğer bir canlı topluluğu (böceklerde, çekirgelerde olduğu gibi) aşırı miktarda artarsa bulunduğu sahada bütün besin kaynaklarını kurutup, büyük çevre felâketlerine sebep olabilir. Bu tür felâketlerin önlenmesinde uygulanan metotlardan biri, aşırı çoğalan canlıyla beslenen bir başka canlıyı hâdisenin yaşandığı yere getirerek otokontrolü sağlamaktır.

Ağaçların gövdesine yerleşerek, dal ve yapraklara, su ve besin maddesi taşıyan kısımları kemiren Dendroctonus micans ve Thaumetopoea pityocampa (Çam kese böceği) vb. böcekler, rahatlıkla dev cüsseli ağaçların kısa zamanda ölmelerine sebep olabilmektedir. Birkaç milimetre büyüklüğündeki bu böcekler ağacı terk ettiğinde, geride sadece pas renkli çam gövdeleri kalmaktadır. Nüfuslarındaki kontrolsüz artışla çevreye ciddi seviyelerde zarar veren bu böceklerin asıl yaratılış hikmeti, ormanlarda ihtiyar ağaçların temizlenmesidir. Ancak kendileriyle beslenen canlıların azalması neticesinde bu böceklerin aşırı çoğalması, ekosisteme zarar vermektedir. Aslında ekosistemin önemli bir zincirini oluşturan bu böcekler ormanların gelişmesinde önemli rol oynar. Ancak yaşadıkları bölgede meydana gelen herhangi bir âni değişiklik, bu böceklerin sayısında beklenmedik artışlara sebebiyet verebilmektedir. Meselâ Kanada’nın British Columbia bölgesinde 1996-2001 yılları arasındaki kışın güçlü soğukların yaşanmaması bu böceklerin popülasyonunda büyük artışa yol açmıştır. Neticede bu böcekler bu bölgedeki yarım milyon hektarlık ormanlık alanda ciddi ekonomik kayıplara sebebiyet vermiştir. Son 15 yılda ülkemizde 250 bin hektar lâdin ormanı sadece zararlı bir böcek türü (Dendroctonus micans) tarafından tahrip edilmiştir. Bu böcek 10 yılda orman yangınlarının yaklaşık iki katı kadar ülkemiz ormanına zarar vermiştir.

Besin zincirindeki bozulma sebebiyle zaman zaman nüfus patlamaları gösteren 50’den fazla böcek türünün, bu tip tahribatlarda rol aldığı tahmin edilmektedir. Böceklerin zararı kısa zaman içerisinde ortaya çıkmadığı için, orman yangınları kadar kamuoyunun dikkatini çekmemektedir. Felâketin boyutları tahribat geniş alana yayıldığında ancak anlaşılabilmektedir. Türkiye’de son beş yıl içerisinde zararlı böcekler ve bunlardan kaynaklanan hastalıklar sebebiyle 3 milyon 400 bin hektar ormanlık alandaki iğne yapraklı ve geniş yapraklı ağaçlar kurumuştur. Oysaki, 1994-2003 arası Türkiye’de toplam 128.515 hektar saha, orman yangınları neticesinde tahrip olmuştur. Görüldüğü üzere böceklerin sebep olduğu felâket, orman yangınlarından çok daha büyüktür.

Çam ormanlarımızı koruyan böcek
Çamkese böceği (Thaumetopoea pityocampa) ülkemizde başta kızılçam olmak üzere çam ormanlarının en önemli zararlısıdır. Çamkese böceği, lârvalarını beslemek için iğne yapraklı ağaçları tercih eder. Bu böcekler besine en çok nisan-mayıs aylarında (son lârva döneminde) ihtiyaç duymaktadır. Bu dönemde lârvalar, çam ağacındaki bütün yaprakları tüketir, neticede ağaçlar âdeta yanmış gibi bir hâl alır. Çamkese böceğine karşı yapılan mekanik ve kimyevî mücadele de başarı sağlanamadığından günümüzde biyolojik mücadele uygulamalarına geçilmiştir. Çamkese böceğine karşı biyolojik mücadelede Calosoma sycophanta adı verilen bir böcek türü kullanılır. Kışı toprak içerisinde geçiren Calosoma erginleri, çamkese böceğinin 4 ve 5. lârva dönemlerinde topraktan çıkarak mart ve nisan aylarında (30-40 gün civarında) ormanlarda aktif olurlar.

Ormandan mart başında lâboratuvara getirilen Calosoma erginleri, içinde toprak bulunan yetiştirme kaplarında çiftleştirilir. Nemli toprağa bırakılan yumurtalardan 4-6 gün sonra çıkan lârvalar yetiştirme kaplarına alınır. Gelişmiş lârvalar yaklaşık 25 gün sonra mücadele yapılacak ormana bırakılır.
Calosoma erginleri çamkese böceğinin canlı lârvalarıyla beslenir. Bu özellikleri biyolojik mücadele bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu böceklerin erginleri günde ortalama 10 adet çamkese böceği lârvasını parçalamakta, bunlardan 7’sini de yemektedir. Calosoma lârvaları ise ortalama iki günde bir adet çamkese böceği lârvası yemekte, birkaç adedini de parçalamaktadır. Bir ergin yılda ortalama 210-280 adet zararlı böceği tüketir. Calosoma, 3-4 yıllık ömrü boyunca 840-1120 civarında çamkese böceği lârvası tüketir.

Ormana bırakılan Calosoma erginleri çoğalmak için lâboratuvar şartlarına ihtiyaç duymaz. İyi beslenen ve çiftleşen dişi erginler, nemli toprağa yumurtalarını bırakarak nesillerini orada devam ettirir.

Biyolojik mücadele yapılmamış ormanlarda bir kesedeki çamkese böceği lârva sayısı ortalama 121 iken; biyolojik mücadele yapılan ormanlarda ise bir kesede ortalama 32 adet çamkese böceği tespit edilmiştir. Biyolojik mücadele Calosoma’nın kullanıldığı sahalarda keselerdeki tırtıl yoğunluğunda % 73 oranında azalma gözlenmiştir.

not: Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü Bayramiç ve Keşan Orman İşletme Müdürlükleri tarafından onbinlerce Çamkese Böceği düşmanı üretilerek doğaya salındı.(Colosoma sycophanta)

Yardımcı bitkiler
* Yardımcı bitkiler diğer bitkilerin büyümesine yardım eder.
* Yardımcı bitkiler toprağa besin ve organik madde sağlayarak zenginleştirebilir.
* Bu bitkiler daha kısa bitkiler için gölge sağlayabilir veya çıplak-örtüsüz toprağı malçlamak için kullanılabilir.
* Bu bitkiler istenmeyen böcekleri kaçırarak veya yararlı böcekleri çekerek zararlı problemlerini engelleyebilir.
* Yardımcı bitkilerin ekimi ile bir alanda birden fazla çeşitde ürün alınabileceği için bahçe verimli olarak kullanılır.

Hangi çeşit bitkiler iyi bir yardımcı bitkidir?
Sebzeler için birçok yararlı ot (şifalı bitki) ve çiçekler iyi bir yardımcı bitkidir. Yardımcı bitkilerden oluşturulan en iyi bahçe çeşitli sebze, yararlı ot ve çiçeklerin karışımından oluşan bahçedir. Bazı yardımcı bitkiler toprağa besin takviyesi yaparlar. Buda toprağa ilave gübre uygulaması ihtiyacını azaltır.

Bazı örnekleri nelerdir?
Fincan şeklinde veya geniş çiçekleri olan bitkiler yararlı böcekleri çekmek için mükemmeldir. Borage (Hodan) bu bahçe dostlarını çekmek için iyi bir seçenektir. Dahlia (Yıldız çiçeği) ve marigold (Kadife çiçeği) topraktaki nematodları uzaklaştırır, nasturtium (Latin çiçeği) kabakgillere saldıran zararlıları engeller. Baklagiller ailesi toprağa azot sağlar. Çoğunlukla yoğun kokan bitkiler sebzeleri arayan zararlı haşeratı yanıltır.

Yardımcı bitkilerin kullanıldığı iyi bahçe örnekleri nelerdir?
Amerika yerlilerinin nesillerdir kullandığı "Three Sisters Garden" yardımcı bitkilerin kullanıldığı özgün bahçelerden birisidir. Mısırı sırık fasulye ile birlikte ekip, sonra altına kabak ekerler. Mısır fasulye için sırık sağlar, fasulye mısırın ihtiyaç duyduğu aşırı azot sağlar, kabak yapraklarıda malç isini görerek bitki köklerine gölge yapar, su buharlaşmasını azaltır ve yabani ot büyümesini engeller.

Diğer örnekler:
* Brokoli altına veya patateslerin arasına ekilen Sweet alyssum (Beyaz kuduzotu) yararlı böcekleri çeker ve yabani ot büyümesini engeller.
* Fasulye ve patates iyi bir birlikteliktir. Birbirlerinin zararlı böceklerini şaşırtırlar.
* Hava sıcaklığı artınca uzun çiçekler marulların ihtiyaç duyduğu gölgeliği sağlar.
* Marigold (kadife çiçeği), basil ( fesleğen) ve artemesia (pelin, tarhun, yavşan vb.) gibi yoğun kokan bitkiler zararlıları şaşırtabilir.
* İstenmeyen böcekleri yakalamak için bitki ekimi. Patates böceği patlıcanı, flea beetles (kınkanatlılar ?) turpgilleri sever. Bu bitkiler böcekleri gözlemlemek için kullanılabilir ve böcekler bu bitkileri istila edince hepsi yok edilebilir.
* Civanperçemi zararlıları uzaklaştırdığı gibi yaprakları kompost için mükemmel bir katkıdır.
* Birçok yararlı ot (şifalı bitki) bahçenizde olmasını istediğiniz yararlı böcekleri çeker. Aster familyasından ayçiçeği (sunflowers), ? (coneflowers), kara gözlü suzan (black eyed susan) ve papatyagillerin çiçeklerini yararlı böcekleri çekmek için kullanabilisiniz. Maydonozgiller de (maydonoz, kişniş ve dereotu) iyi bir çekicidir.
* Deneyerek ve gözlemleyerek sizin için hangisinin işlediğini görmelisiniz.
* Gelecek yıl başarınızı artırmak için not almayı unutmayın.

Linkback: http://www.dogakolik.com/index.php?topic=4302.0

Yararlı böceklerin tanıtıldığı ingilizce bir site..

http://ipm.ucanr.edu/PMG/NE/index.html

Linkback: http://www.dogakolik.com/index.php?topic=4302.0