İtalya’da yetişen orris çiçeğinin çok ilginç özellikleri var. Doğada fazla bulunmayan bu çiçek türünden elde edilen ham madde, genelde parfümlerde kullanılıyor. Sadece bu alanda değil yüzyıllardır birçok medeniyet tarafından farklı amaçlar için de kullanılmış. BBC Travel yazarlarından Adrienne Bernhard ve Elisabetta Abrami kilogram başına 5 bin Euro’nun üzerinde maliyeti olan çiçeği araştırmak için bölgeye gittiler. İşte nadir bulunan ilginç çiçeğin hikâyesi…
Nadir bulunan türün tarihi ilk toplandığı yer olan İtalya kırsalında başlıyor. Küçük San Paolo Köyü’nün yakınlarındaki Pruneti Çiftliği ev sahipliği yapıyor. Çiçeklerle dolu dik yamaçlarla çevrili olan tesis, yaklaşık 200 yıldır faaliyet gösteriyor.
Bugün Paolo ve Gionni Pruneti kardeşler, geleneksel orris çıkarma yöntemlerini korumaya çalışıyor ve nesilden nesile aktarılan bu masraflı, emekli yoğun sürecin başındalar. San Paolo’da yüzlerce yıldır bu çiçeğin doğuşunu kutlamak için ‘İris Festivali’ düzenleniyor.
Bu çiçeğin kökünden elde edilen reçineyle kozmetik ve parfümlerde kullanılmak üzere dünyanın her yerine ihraç ediliyor.
İkonik bir koku; Eskiden beri Yunan ve Roma medeniyetlerinde orris çiçeği kullanılıyordu Yağ, temizlik ürünleri, parfüm gibi birçok üründe koku vermek için bu çiçek kullanılmış. Günümüzde de birçok tıbbi ilaç, şurup ve baharat karışımlarında orris bulunuyor. Öyle bir şey ki, Pruneti kardeşler bu çiçeğin altından bile pahalı olduğunu söylüyorlar.
Ahududu, menekşe ve karabiberin bir karışımı olarak oluşan bu koku İtalya’da Toskana bölgesinde geniş alanda yetişiyor.
Bitkiden parfüme; Çiftliğin bulunduğu toprak ve ılıman iklim, Akdeniz’in sıcaklığında gelişen çiçek için ideal yetişme koşulları sağlıyor. Fakat orris şişelenmeden, tozlanmadan veya parfüm içine konmadan önce yıllar geçebiliyor. Pruneti kardeşler, çiçekle ilgili BBC Travel’dan Adrienne Bernhard’a şunları söyledi:
“Orrisin kökleri dört yıl boyunca yer altında bırakılırken, çeşitli gruplama işlemleri gerçekleştiriliyor. Çeşitli büyüme zamanlarındaki çiçekler yataklanır, yabani otlara ayrılır, kesilir ve hasat edilir. Hasat, yaz aylarında, haziran ve eylül ayına kadar, bir süre zarfında gerçekleşiyor. Çiçeğin kökleri veya soğanı topraktan iki köşeli bir çapayla kazılarak çıkarılıyor.
İlk çıkarıldığında kokusuzdur ve soğanları temizlenir, güneşte kurumaya bırakılır. Kurutulmuş orris soğanları, mantar ve böcek saldırılarına karşın iyi bir şekilde korunuyor. Bu soğan veya köksaplar olgunlaştıkça gerçek kokusuna yakın bir aroma geliştirir.”
Zamanın onurlu bir geleneği
‘Pruneti Çiftliği’nde orris yetiştiriciliği endüstriyel bir şekilde yapılmıyor. İşlerin çoğu elle, küçük gruplar halinde temel aletlerle yapılıyor. Bu işlem, aromatiklerin tarihsel önemini ve bugünkü değerini açıklamada ön bilgi oluşturuyor. Yüksek kaliteli bir orris kilogram başına 5 bin Euro’nun (33 bin 900 TL) üzerinde bir ücret maliyeti oluşturmasına rağmen 50 bin Euro (340 bin TL) gibi ücrete de alıcı bulabiliyor. Ayrıca bir kilo orris yağı üretmek için yarım ton orris kökü kullanılıyor. Orrisin ekimi ciddi ölçüde bir işgücü gerektiriyor. Çiftlikte yıllardır bütün aile fertleri farklı görevlerde çalışıyor.
Yetişkinler bahçeye bitkileri ekip ağır işleri yapıyor, çocuklar ise kökleri soyuyor.
Karaciğer hastalığında da kullanıldı
Bu özel çiçekten elde edilen reçine birçok işlemden geçirilerek diş macunu, beyazlatıcı toz, sabun gibi gereçlerin de ham maddesini oluşturuyor.
Orrisin bu eşsiz özü bir zamanlar bronşit, karaciğer hastalığı ve ödem gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde de kullanılmış. Fabrika çiftçiliğimin hâkim olduğu bir dünyada orris çiçeği çok farklı bir özellikte.
Kimyasal katkı maddeleri ve sentetik bileşenler olmadan elle toplanır, özenle yaşlanır ve neredeyse çoğaltılması imkânsızdır. Bu eşsiz çiçeğin parfümeriden içeceğe, ilaca kadar birçok uygulamada kullanılmasına izin verilir.
‘Çiçek dünyasının egzotik kuşu’ olarak nitelendirilen orris, hem dünyevi hem de kutsal olan eski geleneklerin asil bir imajı olarak betimleniyor.
Kaynak: BBC Travel
