1839 Tanzimat Fermanı'nın ilanından sonra uygulanan reformlar kent dokusunu da ilgilendirmiştir. Kenti daha eli yüzü düzgün kılma, kente düzen verme yada kenti yeniden yapılandırma isteği egemen olmuştur.
Bartın şehir merkezinin en çarpıcı özelliklerinden biri, cadde yada sokakların, Bartın Nehri'ne dik veya paralel şekilde tanzim edilmiş olmasıdır.
Bartın'da sahil yolu yapımı, sokak dokusuna getirilen yeni düzenlemeler, çıkmaz sokakların kaldırılması, ada ve sokak tanzimleri, yol ve kaldırım taşlarının döşenmesi gibi düzenlemeler reformların etkisidir.
Bartın'daki değişim izlerini konutlarda da görmek mümkündür. Bu dönüşümün üç farklı boyutu vardır. Birincisi, ahşap konutlardan kagir konutlara geçiş olup, ikincisi, konut alanlarında sıraevlerin, ikizevlerin ortaya çıkmasıdır.
Kentin yeni alanlara yayılması ve yaygın yerlerin düzenlenmesi dönüşümün son boyutudur. Modernleşme süreci kent dokusu ölçeğinde kalmamış, bina yapım yöntemleri, cephe tasarımı, plan şeması ve süsleme ölçeğinde batılı düşünceleri yansıtarak devam etmiştir.
Yarı kırsal nitelikteki evler, daraba denilen ağaç çitlerle çevrili bahçe içerisinde yapılandırılmıştır. Bahçede mutlaka su kuyusu vardır. Gulluk-sokat irtibatı ve gezinti için, Kayrak taş döşemeli yollara yer verilmiştir.
İkizev, sıraev plan şemalı konutlar, sokak bağlantısını direkt sağlamaktadır.
Evler genelde üç kattan oluşur. Ana giriş kapısı iki kanatlı sağır kapıdır. Hemen üzerinde bol ışık temini için aydınlatma pencereleri vardır. Odalar (içer), sofalar da (dışar) olarak isimlendirilir. İçer yüksek tavanları sayesinde son derece ferahtır. Bu bölüme ait tavanlar adeta birer süsleme öğesidir. Oda içerisinde gömme olarak yapılmış yük ve hamam dolabı gibi önem arz eden kısımlar bulunur. Isınmayı temin için ocak yapılmıştır. Ocaklar bir katta bazen bir odada, bazen de tüm odalarda yer alır.
Hergil dolabı ise gulluk veya mutfakta yapılandırılmıştır.
Bartın Evleri ahşap karkas olarak yapılmış olup, çıkmalar payanda desteklidir. Çatılar, dört eğimli ve topuz niteliğindedir. Saçaklar 50-70 cm. çıkıntılıdır.
Yapı malzemesi olarak zemin katta kayrak taşı kullanılmıştır. Meşe, gürgen, çam ve abanoz diğer katlarda kullanılan ahşap türlerindedir.
Evlerin en önemli özelliği, sokak yada ön cephe yönünde Art Nouveau ve Barok sanatlarını yansıtmalarıdır. Plan şemasında, Anadolu Türk Mimarisinin bir özelliği olan kadını eve kapatma yerine sokağa kadar varan bir özgürlük verme betimlenmiştir. 1979 yılında 529 Bartın Evi Yüksek Anıtlar Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır. Günümüze ise 230 tanesi ulaşmış ve 10'a yakın ev restore edilmiştir
