Arsemia, Adıyaman Kahta ilçesi sınırları içerisinde, Nemrut Dağı güzergahı üzerinde bulunan bir ören yeridir.
Arsemia antik kent tarihi hakkında yapılan arkeolojik araştırmalar sonucu elde edilen verilerin ören yerinin ilk temel taşları MÖ. 3. yüzyıl ortasında kuruluşunun Kommagene soyundan gelen Arsames tarafından inşa edildiği sanılmaktadır. Arsemia antik ören yeri (Hierothesion) yerleşiminin Nemrut Dağı güzergahı üzerinde iskan edilmiş olması, Kommagene uygarlığının başkenti olarak inşa edilmiş olabileceğini işaret etmektedir. Antik kayıtlarda adı geçen ve bölge arkeolojisinin bir parçası sayıldığı gözüken antik kent Arsemia Helenistik, Roma ve Ortaçağ döneminde kullanım gördüğü antik yerleşimde bulunan harabelerden Höyüğün üst tarafında Mithridatis Kallinikos’a ait kült mezarı ve saray kalıntısı bulunduğunu antik kent tarihi hakkında araştırma yapan belgesel yönetmeni Tekin Gün araştırma yazısından anlaşılmakta. Antik kent Arsemia kalesi olarak da adlandırılan ören yerinde yerleşime çıkan patika yolun üstünde bulunan su sarnıcı ve heykel kalıntıları kent arkeolojisi hakkında ilk bilgileri işaret ettiği gözükmektedir. Yerleşim harabelerinin bulunduğu yerde ise Kral I. Antiochus'un babası I. Mithridates'in mezarı ve mezarın üzerinde I. Antiochus tarafından yaptırıldığı sanılan Anadolu'nun en büyük Grekçe kitabesi yer almaktadır.
Arsemia ören yeri yerleşiminin yer aldığı harabeler Kahta çayı kıyısı ve doğuya bakan eski kahta kalesi karşısında kurulmuştur.[1] Kommagene Krallığı’nın yazlık başkenti olarak inşa edilen antik ören yeri bir dönem uygarlığın yönetsel merkez konumunda yer aldığı kaynaklarda geçmektedir. Kommagene krallarının doğu ile batı kültürünü sentezlediği görülen antik yerleşim, Grek - Pers kültürünü yaratma idealinin yansıdığı bir birleşme noktası olarak iskan edildiği sanılmaktadır.
1953 yılında Alman Arkeolog F. Karl Dörner ve ekibi tarafından yapılan ilk arkeolojik araştırma ve keşif notlarında antik kent'te bulunan anıtın bir parçasının yüzeyde olup bir parçasının kalan kısmını toprak altından çıkarmak için kazı çalışmalarına başladığını anlatmaktadır. Antik kent Arsemia'da uzun süren kazı çalışmalarında ekip anıtın tamamını ortaya çıkarmıştır. kitabenin bulunduğu alandan itibaren 158 metre derine inen bir tünel keşfettiğini belirtmiştir. Arkeolojik kazı alanında çıkarılan Kommagene Kralı Antiokhos heykel başı ve arkeolojik eserler bulunmuştur. Fakat Kral Antiokhos'a ait olan heykel başı nerede olduğu bilinmemekte olup yurt dışına kaçırıldığı sanılmaktadır. F. Karl Dörner 1987 yılına kadar bölgede kazılar yapmış ve 1987 yılında buradaki bütün çalışmaları ve elde edilen arkeolojik eserleri “Der Thron der Götter auf dem Nemrud Dağ” adlı kitabına aktarmıştır. Eserlerin yer aldığı kitapta kaybolan heykel ve bazı arkeolojik bulgular geçmemektedir.
Tören Yolunda Dizilen Tanrı ve Kral Kabartmaları
Tepede yer alan yazlık saray ve Mithridates Kallinikos’un mezarına çıkan tören yolu üzerinde tanrı ve kral kabartmaları yer almaktadır. Bu kabartmalarda tanrı ve krallar tokalaşır durumda işlenmiştir. Bunlar; Antiochos I, Heracles, Mithridates Kallinikos ve Pers kültürüne ait sahnelerdir.
Tarihe Işık Tutan Bir Kült Yazıt
Kendi çağına ait, Anadolu’nun en uzun Grekçe yazıtı Arsameia’da yer almaktadır. Yazıtın içeriğinde; kentin kuruluşundan, Kommagene Krallığı’nın kanunlarından, krallık soyundan, bölgede var olan mimari yapılardan ve kabartmalardan, dinsel yapılardan ve ayin sırasında yapılması gerekenlerden bahsedilmektedir.
Rölyef Kabartma
Arsemia antik şehrinde Mithridathes Kallinikos ile I. Antiokhos’un el sıkışma (dexiosis) sahnesini gösteren rölyef, Tanrı Herakles ile Mithtidathes Kallinikos’un el sıkışma sahnesini gösteren rölyef alanın giriş kısmından yaklaşık 100 – 120 m. kuzeybatısında yer almaktadır. Bu rölyefin sadece alt yarısı günümüze kadar gelebilmiştir. El sıkışma rölyefi, Friederich Karl Dorner tarafından yapılan kazı çalışmaları sonucunda, 1951 yılında, ortaya çıkarılmıştır. Rölyefin arkasında, I. Antiokhos’un Mithridathes – Apollon – Helios – Hermes adına yapılacak olan şenliklerde gelenlere hizmet etmeleri amacıyla iki ayrı rahibi görevlendirdiğini bildiren bir de kitabe yer almaktadır.
